Oudpapierketen schroeft kwaliteitseisen op

Kwaliteit oudpapier neemt af

Een circulaire economie vraagt meer focus op kwaliteit. Afvalscheiding loont alleen wanneer het materiaal daadwerkelijk wordt hergebruikt. Liefst zo hoogwaardig mogelijk. Over de kwaliteit van afvalstromen publiceert de Vereniging Afvalbedrijven een serie artikelen. Zesde aflevering: oudpapier en -karton.

De verontreiniging van ingezameld oudpapier neemt toe. Dat blijkt uit langjarige monitoring door Stichting Papier Recycling Nederland (PRN). Nieuwste voorlopige uitkomst: 2,4 procent verontreiniging. Dat is 0,3 procent meer dan de meting uit 2018 en 0,8 procent meer dan in 2015. Directeur Hielke van den Brink somt enkele stoorzenders op: kunststof, piepschuim, textiel, drankenkartons en voedselverpakkingen met etensresten. De gekozen inzamelmethodiek blijkt een belangrijke factor. “Gemeenten met gedifferentieerde tarieven (diftar) scoren slechter dan niet-diftargemeenten. Minst schoon is oudpapier uit anonieme ondergrondse containers en minicontainers. Schoonst is het materiaal dat aan de straat wordt gezet. Omdat verenigingen, kerken en scholen het ophalen is er veel (sociale) controle.”

Hielke van den Brink (Stichting Papier Recycling Nederland):

‘Minst schoon is oudpapier uit anonieme ondergrondse containers en minicontainers.’

Van het ingezameld oudpapier is 2,4 procent verontreinigd, een stijging van 0,8 procent ten opzichte van 2015 (foto: ©Vereniging Afvalbedrijven / Wilma Helder)

Levensmiddelenverpakkingen

Het percentage verontreiniging lijkt laag, vergeleken met andere afvalstromen als textiel en plastic. Toch baart de stijging Hans Koning, directeur van de Federatie Nederlandse Oudpapier Industrie (FNOI), ernstig zorgen. “Voor oudpapier gelden uiterst strenge kwaliteitsnormen. Het grootste deel wordt namelijk gebruikt als grondstof voor levensmiddelenverpakkingen.” Koning wijt de toename aan de focus van gemeenten en rijksoverheid op het verminderen van restafval. “Vanaf meet af aan waarschuwden wij: pas op, dit gaat leiden tot meer restafval in gescheiden stromen. Organisch materiaal in de papierbak besmet ook schoon oudpapier, dat daardoor niet meer geschikt is voor recycling en alsnog naar afvalenergiecentrales moet. Ongelooflijk zonde. Alleen een focus op kwaliteit zorgt voor circulariteit.”

Hans Koning (Federatie Nederlandse Oudpapier Industrie):

‘We komen verder als we met alle partijen aan tafel zitten en van elkaars ervaringen leren.’

Ketensamenwerking

Het papiervezelconvenant, afgesloten in 2018 tussen PRN en gemeenten, gaat voor kwaliteit. “We hebben samen de kwaliteitseis aangescherpt: van 5 procent productvreemde verontreiniging naar 3 procent. Hiermee zetten we een stap richting circulaire economie”, vertelt Van den Brink. Hij vraagt gemeenten om te waken voor kwaliteit. “Voer je diftar in, dan vereist dat extra handhaving en voorlichting. Als PRN geven we de scheidingswijzer uit met een opsomming wat wel en niet bij het oudpapier mag.” Koning roept op tot meer ketensamenwerking. “Een betere kwaliteit vraagt maatwerk. Vaak blijkt de bron te herleiden tot één ondergrondse container of straat. Als inzamelaars bronnen aanwijzen, kunnen gemeenten gericht gaan voorlichten en handhaven. We komen verder als we met alle partijen aan tafel zitten en van elkaars ervaringen leren.”

Met een recyclingpercentage van 86 procent en een relatief hoge kwaliteit loopt Nederland voorop in Europa

Oudpapiermarkt schommelt

Ondertussen schommelt de internationale oudpapiermarkt. In 2018 haalden China en Indonesië de kwaliteitsriem flink aan naar 0,5 procent. Dat is strenger dan in Europa, waar papierfabrieken een maximale verontreiniging van 1,5 procent accepteren. De export naar Azië droogde op, met als gevolg: een immense Europese oudpapierberg en gekelderde oudpapierprijzen. De omwenteling maakt het voor Guido Kramer, directeur van Veyzle, lastig om stromen bij fabrieken af te zetten. Zeker voor de laagste kwaliteit: ‘bont’, een mix van karton en ontinktingspapier. “Het overschot maakt de fabrieken kieskeuriger in het materiaal dat ze ontvangen. Voor dezelfde prijs kunnen ze een andere kwaliteit krijgen”, aldus Kramer. De huidige prijzenslag werkt een slechtere kwaliteit in de hand, stelt hij vast. “Voor lokale verenigingen loont het niet meer om oudpapier op te halen, terwijl juist die stroom het schoonste is.”

Impact coronacrisis

De coronacrisis heeft een behoorlijke impact op recyclingmarkt, en dus ook op de oudpapiermarkt. Dit artikel is gebaseerd op de situatie van vóór de crisis. Door de coronamaatregelen lijkt de inzameling van oudpapier en -karton bij huishoudens en bedrijven terug te lopen. Onderwijl neemt de vraag toe, mede omdat huishoudens meer producten thuis laten bezorgen. De verandering van vraag en aanbod kan de prijzen van oudpapier weer doen stijgen. Wat blijft, ook in crisistijd, is de focus op kwaliteit.

Guido Kramer (Veyzle):

‘Optimale sortering wordt steeds belangrijker.’

Optimale sortering

Veyzle sorteert ingezameld oudpapier van zusterbedrijf Van Kaathoven en andere inzamelaars. Kramer zit in een spagaat: terwijl de kwaliteit van de inputstroom afneemt, stellen afnemers hogere eisen. Zijn streven: minder bont, meer monostromen. “Optimale sortering wordt steeds belangrijker. Zuiver karton en zuiver papier levert veel meer op dan bont. Veel sorteerbedrijven overwegen om andere sorteermachines aan te schaffen dan de reguliere oplossingen. Tot nu toe zetten we een zeef en handmatige sortering in. We denken aan robotisering, waarbij lasers deelstromen detecteren. Innoveren en investeren is wel lastig door meerdere onzekere factoren, zoals prijsvolatiliteit, een veranderende inputstroom en een dalende vraag naar folders en kranten.”

Kapotgescheurd karton

Het beter sorteren van karton – een toegenomen stroom door thuisbezorging – blijkt niet eenvoudig. “De lasers herkennen de kleur bruin, maar steeds meer producenten, onder meer Zalando, kiezen voor een andere kleur. Daarnaast scheuren mensen dozen vaak kapot. Anders passen ze niet in de minicontainer.” Tijdens het sorteren zijn de kapotgescheurde kartonsnippers lastig te scheiden. Kramer draagt oplossingen aan: “Een platte kartonbak kan ervoor zorgen dat het karton heel blijft bij de mensen thuis.” Ook aangepaste containers kan helpen. “Containers zouden standaard een opening moeten krijgen, waar wel papier en karton door kan, maar geen zakken restafval.”

Corneel Lambregts (Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier- en Kartonfabrieken):

‘Tegen overheden zeggen we: toets bij de inzameling meer op kwaliteit en minder op kwantiteit.’

Schouderklop

Voor de papier- en kartonindustrie is de markt gunstig. “Ondanks de verslechterde inzamelkwaliteit kunnen papierfabrieken voldoende oudpapier inkopen tegen een goede prijs”, vertelt Corneel Lambregts, secretaris van de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier- en Kartonfabrieken (VNP). Hij geeft de oudpapierketen een schouderklop. “Nederland is een echt oudpapierland. Met een recyclingpercentage van 86 procent en een relatief hoge kwaliteit loopt Nederland voorop in Europa. In het Verenigd Koninkrijk zamelen ze oudpapier deels ongesorteerd ‘co-mingled’ in met andere recyclingfracties. Die stroom is verontreinigd.”

Hoogwaardig papier

Wel ziet Lambregts het aandeel ‘grafisch’, zoals folders en kranten, langzaam afnemen en het aandeel verpakkingsmateriaal groeien. “Deze verschuiving doet de kwaliteit geen goed. Grafisch is hoogwaardiger papier met langere vezels”, legt hij uit. De oproep van Koning en Van den Brink voor ketensamenwerking klinkt Lambregts als muziek in de oren. “Dan kunnen we inbrengen welke kwaliteit de papier- en kartonfabrieken verwachten. Fabrieken hebben ook interesse om deelstromen te verwerken in specifieke installaties. Dat vergt afstemming en innovatie. Tegen overheden zeggen we: toets bij de inzameling meer op kwaliteit en minder op kwantiteit.”

Pizzadoos in Nederland niet in de papierbak

Volgens de scheidingswijzer van PRN horen bezorgverpakkingen met eten, zoals pizzadozen, niet bij het oudpapier. Ook Milieu Centraal meldt dat de pizzadoos niet in de papierbak mag. Toch gebeurt het volop. “Bijna tien procent van de verontreiniging van oudpapier bestaat uit bezorgverpakkingen. De markt voor thuisbezorging van eten blijft groeien”, vertelt Hielke van den Brink van PRN. Nederland hanteert een striktere regel dan de rest van Europa. Corneel Lambregts van VNP: “In Europees verband is ervoor gekozen dat de pizzadoos in de oudpapierbak mag. Als er maar geen etensresten in zitten. De vezels zijn goed bruikbaar.” “We hechten aan het vasthouden van een zeer schone stroom”, verklaart Van den Brink de Nederlandse keuze.

Complexere materialen

Onderwijl verschijnen steeds meer papierinnovaties op de markt, die de recycling niet vereenvoudigen. Lambregts: “Aan papier worden nieuwe barrière-eigenschappen toegevoegd waardoor papier gebruikt kan worden als vervanging van kunststof. Dit is in trek door de Europese ban op eenmalige plastic wegwerpproducten. De toevoegingen zorgen ervoor dat het papier zuurstof- en waterdicht wordt. Deze complexere materialen kunnen zich in de papierrecycling gedragen als kunststof.” Van den Brink: “Hoe meer stoffen, hoe moeilijker de recycling. Dat geldt ook voor tape en lijmen. Ontwerpers en fabrikanten moeten zorgen dat hun verpakkingen en producten goed recyclebaar blijven.”

Maatregelen om de kwaliteit te verbeteren

Inzameling en gemeenten

Focus het gemeentelijk afvalbeleid meer op kwaliteit dan op kwantiteit.
Laat de kwaliteit meewegen in de keuze van inzamelsystemen. Zorg dat in containers alleen papier en karton kan en geen zakken restafval.
Maak burgers attent op de scheidingswijzer.
Zorg voor een adequate handhaving wanneer de verontreiniging te hoog is.
Kies voor ketensamenwerking en ga het gesprek aan met recyclingbedrijven en papierfabrieken.

Sortering/recycling

Hanteer hoge kwaliteitseisen en neem alleen oudpapier in dat voldoet aan die kwaliteitseisen.
Werk samen met inzamelaars en gemeenten aan maatwerk door bronnen van verontreinigingen aan te pakken. Deel daarvoor informatie over kwaliteit.
Innoveer en zorg met nieuwe scheidingstechnieken voor grotere zuivere monostromen.
Ga het gesprek aan met andere ketenpartijen.

Producenten

Ontwerp en breng verpakkingen en producten op de markt die goed recyclebaar zijn.
Innoveer en zoek naar kansen om dedicated stromen te verwerken in specifieke installaties.
Creëer nieuwe en grotere afzetmarkten voor oudpapier en -karton. Pas secundaire grondstoffen toe in nieuwe producten en verpakkingen.
Ga het gesprek aan met overheden, inzamelaars en recyclingbedrijven.