Textielrecycling lijdt onder toename verontreiniging

Kwaliteit ingezameld textiel verslechtert

Een circulaire economie vraagt meer focus op kwaliteit. Afvalscheiding loont alleen wanneer het materiaal daadwerkelijk wordt gerecycled. Liefst zo hoogwaardig mogelijk. Over de kwaliteit van afvalstromen publiceert de Vereniging Afvalbedrijven een serie artikelen. Derde aflevering: textiel.

Nederland zamelt jaarlijks 75 miljoen kilo textiel in. De kwaliteit van het materiaal gaat hard achteruit, constateert Roderick Ferrari, secretaris van de Vereniging Herwinning Textiel (VHT). “Met name de laatste vijf jaar. De verontreinigingsgraad steeg van acht naar vijftien procent.” Eén van de veroorzakers: de inzamelmethodiek. “Gemeenten zetten steeds vaker ondergrondse containers neer, ook voor textiel. Door regen en grondwater wordt het textiel vaak nat. Tijdens het lossen verspreidt het vocht zich over de kleding.”

Ondergrondse containers, fast fashion en prijsprikkels als diftar veroorzaken een verslechterde kwaliteit van ingezameld textiel (foto: Sympany)

Ontwijkgedrag

Inzamelconcepten als diftar, waarbij huishoudens moeten betalen voor hun restafval, verergeren het probleem. Prijsprikkels leiden volgens Ferrari tot ontwijkgedrag. Hij beschrijft de textielbak als het restafvalputje. “Containers voor textiel en restafval hebben dezelfde maat opening. Mensen gooien hun restafval gratis in de textielbak.” Omdat ondergrondse containers mechanisch worden gelost, ontbreekt een menselijke controle bij het lossen. Ferrari’s voorkeur gaat dan ook uit naar bovengrondse containers die handmatig worden gelost. “Dat gebeurt in Duitsland. Daar hebben ze negen procent verontreiniging. Huis-aan-huis-inzameling is nauwelijks verontreinigd, hoogstens één of twee procent.” Ferrari constateert een gebrek aan kennis. “Binnen de afvalinzameling is textiel een ondergeschoven kindje. Dat geldt voor lokale overheden, maar ook voor burgers en bedrijven. Veel mensen weten bijvoorbeeld niet dat textiel altijd in een dichte plastic zak hoort. Om het droog en schoon te houden.”

Roderick Ferrari (Vereniging Herwinning Textiel):

‘Mensen gooien hun restafval gratis in de textielbak.’

Negatieve businesscase

De textielrecycling lijdt onder de verslechterde kwaliteit. Hergebruik van draagbare kleding – de kurk waar de sector op draait – is steeds vaker onmogelijk. Met als gevolg: een negatieve businesscase. “Textielinzamelaars betalen gemeenten fors om in te zamelen. De gewonnen kostbare tenders komen, gezien de lagere kwaliteit, niet meer overeen met de geschatte waarde. Bedrijven zitten momenteel vast aan dure contracten. Daarnaast neemt de reststroom naar afvalenergiecentrales toe, waardoor de bedrijven extra worden getroffen door de verhoogde afvalstoffenheffing.”

Aanvalsplan textiel

Recent verscheen het Aanvalsplan gft-afval en textiel, een uitgave van het Uitvoeringsprogramma VANG Huishoudelijk Afval. Onder de vlag van het aanvalsplan worden meerdere projecten uitgevoerd. Zo komen er bijeenkomsten over kwaliteit, betere aanbiedregels voor textiel en wordt een uniforme wel/niet-lijst voor textiel opgesteld met heldere pictogrammen. De Vereniging Afvalbedrijven is blij met het aanvalsplan en verwacht dat het een bijdrage zal leveren aan de kwaliteit van het ingezameld textiel. Tegelijkertijd blijft de Vereniging Afvalbedrijven aandacht vragen voor het effect van het huidige afvalbeleid waarbij de focus ligt op het terugdringen van restafval. Deze focus lijkt de kwaliteit van ingezamelde stromen, waaronder textiel, negatief te beïnvloeden. De Vereniging Afvalbedrijven vindt dat de focus moet liggen op het gescheiden inzamelen van schone afvalstromen en pleit voor recyclingdoelstellingen voor gemeenten.

Sturen op kwaliteit

Een deel van de kwaliteitssleutel ligt bij gemeenten. “Gemeenten moeten bij aanbestedingen meer focussen op de kwalitatieve sturing. Ze sturen nu op kwantiteit, niet op kwaliteit. Daarnaast eisen gemeenten vaker ‘social return’. Sorteren is een ambacht. Laat je dat door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt doen, dan heeft dat kwalitatieve gevolgen. Sommige gemeenten verminderen bij social return het aantal deelstromen.”
De gemeente Amsterdam, goed voor jaarlijks drie miljoen kilo afgedankt textiel, erkent het kwaliteitsprobleem. In de gemeente staan 235 containers; het gros bovengronds, maar ook enkele ondergronds. “We stoppen met de huidige ondergrondse containers. Sympany, onze textielinzamelaar, geeft aan hierdoor last te hebben van vervuiling van textiel”, vertelt Stef le Fèvre, strategisch adviseur afvalketen van de gemeente.

Stef le Fèvre (Gemeente Amsterdam):

‘We zetten de inkoopkracht van de gemeente in door eigen textiel circulair in te kopen.’

Koerswijziging Amsterdam

Dit jaar loopt het contract voor het Amsterdamse huishoudelijk textiel af. De nieuwe tender gaat gepaard met een koerswijziging. Stonden eerder de inkomsten – voor charitatieve instellingen en de gemeente – voorop, nu is dat de circulaire textielketen. Afval Energie Bedrijf (AEB) Amsterdam verzorgt de nieuwe aanbesteding. “De kwaliteit staat centraal”, vertelt Rik Pothuizen, teamleider grondstoffen van AEB. “Amsterdam wil méér inzamelen, maar ook zo schoon mogelijk. Oud textiel moet zo hoogwaardig mogelijk weer terug de textielketen in.” “We willen meer grip krijgen op de sortering en verwerking en iets doen aan het probleem van de groeiende hoeveelheid ondersoorten”, vult Le Fèvre aan. Tachtig procent van het textiel gaat nu naar het buitenland. “Wat na verkoop gebeurt, weten we niet. We willen transparantie in de keten door zo goed mogelijk te laten sorteren in eigen land.”

Nederlanders gooien elk jaar veertig kledingstukken weg, waarvan er negen worden hergebruikt en zeven gerecycled (foto: Sympany)

Diversiteit in inzamelmethodes

Amsterdam vraagt de markt om oplossingen. Le Fèvre ziet graag een brede waaier aan inzamelmethoden en -locaties: bij winkels, scholen, retailers, buurthuizen, huis-aan-huis en bibliotheken. “Inpandig, fijnmazig en minder anoniem komt de zuiverheid ten goede. We zetten ook de inkoopkracht van de gemeente in door eigen textiel, zoals bedrijfskleding, circulair in te kopen. Daarnaast stimuleren we andere sectoren, zoals hotelketens, om textiel te hergebruiken.”

Rik Pothuizen (AEB Amsterdam):

‘Amsterdam wil méér inzamelen, maar ook zo schoon mogelijk.’

Downcycling

Nederlanders gooien elk jaar veertig kledingstukken weg, aldus een onderzoek van de Hogeschool van Amsterdam. Negen stukken worden hergebruikt, dus door iemand anders gedragen, zeven gerecycled, de rest weggegooid. “Recycling is nu vaak nog downcycling”, vertelt Tich Vanduren, partner van textielrecyclebedrijf Frankenhuis B.V. Het Haakbergse bedrijf pluist niet-herdraagbaar textiel uit elkaar tot vezels. “Op dit moment kunnen we jeans en breigoed mechanisch recyclen, de rest – overhemden, winterjassen, sportkleding – niet. Onze vezels worden met name in auto’s gebruikt als isolatiemateriaal. Dat is nuttig, maar niet circulair.” Frankenhuis is onderdeel van Boer Groep, koepel van meerdere inzamel- en sorteerbedrijven. Volgens Vanduren ziet de Boer Groep de kwaliteit van binnenkomende stromen afnemen. Voor sorteerders stelt de textielrecycler strenge kwaliteitseisen. “Zit er één natte jeans in een baal, dan kunnen wij niet meer vervezelen. Hetzelfde geldt voor kleding onder de olie en verf.”

Fast fahion: shit in, shit out

Kleding is steeds vaker een wegwerpproduct. Fast fashion springt daarop in: snelle wisseling van collecties, bodemprijzen, goedkope productie in lagelonenlanden en een slechtere kwaliteit. Met als gevolg: steeds meer niet-herdraagbaar textiel, van lage kwaliteit, in de kledingbakken. De kwalitatief mindere kleding is na enkele keren dragen en wassen al versleten. Soms is zelfs vervezelen niet meer mogelijk. “Shit in, shit out”, vat Stef le Fèvre van de gemeente Amsterdam het samen.

Hoogwaardige recycling

Eigenlijk is de textielrecycling nog niet klaar voor méér inzameling, stelt Vanduren, zeker niet nu het gepaard gaat met een verslechterde kwaliteit. Katoen, polyester, nylon, fleece: zijn de kledingstukken niet herdraagbaar, dan kan de recycling er nog weinig mee. De branche werkt op het ogenblik hard aan uiteenlopende innovaties om de textielkringloop te sluiten. Talloze initiatieven rond hoogwaardige recycling lopen. Vanduren is betrokken bij een proeffabriek voor chemische recycling. “Met chemische recycling kunnen we van een oude fleece weer een nieuwe waterfles maken. We werken nauw samen met regiopartners, zoals Saxion Hogeschool en Twente Milieu. Sorteerders, onderzoekers, verwerkers: alle ketenpartners doen mee.”

Tich Vanduren (Frankenhuis B.V.):

‘Recycling is nu vaak nog downcycling.’

Brandbrief aan staatssecretaris

Afgelopen juli luidde de brancheorganisatie van textielrecyclers VHT de noodklok. In een brandbrief* aan staatssecretaris Van Veldhoven (Infrastructuur en Waterstaat) vraagt de organisatie aandacht voor de sterk afnemende kwaliteit van de ingezamelde gedragen kleding en ander herbruikbaar textiel.

Afzetmarkt creëren

Nieuwe hoogwaardige toepassingen vragen om een betere sortering en kwaliteit. “Frankenhuis B.V. kan dan meer reststromen afnemen, waar nu geen afzet voor is”, zegt Vanduren. Een betere afzet noemt ook Ferrari van de brancheorganisatie als verbeterkans. Kledingproducenten moeten volgens hem hun verantwoordelijkheid nemen. “Wil je méér textiel en minder verontreiniging, dan moeten we een afzetmarkt voor het materiaal creëren. Wij vinden dat de overheid een minimumpercentage gerecycled textiel in nieuw textiel moet vaststellen. Daarmee stimuleer je echt de hele circulaire textielketen.”

Maatregelen om de kwaliteit te verbeteren

Inzameling

Kies een inzamelsysteem op basis van kwaliteit. Werk bij voorkeur met bovengrondse containers die handmatig worden geleegd.
Zorg bij ondergrondse containers dat ze constructief goed geplaatst zijn, voorkom instroom hemelwater, leeg ze één keer per week en maak overduidelijk dat er geen restafval in mag.
Plaats textielcontainers zo min mogelijk op ‘kwetsbare’ locaties, zoals in de buurt van cafés en markten.
Stuur bij aanbestedingen meer op kwaliteit dan op kwantiteit.
Verbeter bij overheden en burgers de kennis over textielinzameling- en recycling.
Zoek naar nieuwe inzamelpunten, die inpandig, fijnmaziger en minder anoniem zijn.
Weet als gemeente wat met het ingezamelde materiaal gebeurt. Monitor de verontreiniging, de sortering en de verwerking.

Sortering/recycling

Zorg voor een kwalitatief goede sortering in voldoende deelstromen.
Experimenteer met verbeterkansen, zoals het drogen van vochtig textiel.
Zorg met nieuwe recyclingtechnieken dat gebruikt textiel daadwerkelijk hoogwaardig wordt gerecycled.

Kledingproducenten

Ontwerp kwalitatief goede kledingstukken die lang meegaan en herdraagbaar zijn.
Pas een percentage secundaire grondstoffen toe in nieuw textiel. De overheid moet dit van producenten eisen.

Kopers van textiel

Zet als overheid en bedrijf de inkoopkracht in door textiel circulair in te kopen.
Creëer als gebruiker een grotere afzetmarkt voor tweedehands kleding en textiel met een percentage gebruikt textiel.
Houd gebruikt textiel apart en lever het schoon en gescheiden in.
Stimuleer inkoop van circulair textiel door het verlagen van de BTW op kleding van gerecycled materiaal.

* De brandbrief van VHT is deels opgesteld op basis van ons artikel

Auteur
Addo van der Eijk - @copyright

Addo van der Eijk op LinkedIn

Relevante links