Glasfabrieken schroeven zuiverheidseisen op

Glasinzameling focust op kwantiteit, niet op kwaliteit

Een circulaire economie vraagt meer focus op kwaliteit. Afvalscheiding loont alleen wanneer het materiaal daadwerkelijk wordt gerecycled. Liefst zo hoogwaardig mogelijk. Over de kwaliteit van afvalstromen publiceert de Vereniging Afvalbedrijven een serie artikelen. Tweede aflevering: verpakkingsglas.

Al meer dan veertig jaar staat hét symbool van de Hollandse afvalscheiding, de glasbak, in het straatbeeld. Inmiddels staan er circa 25 duizend. Toch wordt het wettelijke doel van 90 procent inzameling nog niet gehaald. In 2017 bleef de teller steken op 86 procent inzameling van het op de markt gebrachte verpakkingsglas. “Het percentage stijgt licht. In 2016 kwam de monitoringsrapportage op 84 procent”, vertelt Gijs Duivenvoorde, innovatiemanager bij Nedvang, de organisatie die namens het verpakkende bedrijfsleven de inzameling en recycling van verpakkingen registreert en stimuleert.

Negen op de tien Nederlanders weet niet dat een wijnglas bij het restafval hoort (foto: Nedvang)

Jan van der Ven (Nedvang):

‘De kwaliteit ligt ruim onder de kwaliteitsnorm van 2,5 procent.’

Effect op kwaliteit

Ook met méér glasinzameling blijft de kwaliteit overeind. Daarin onderscheidt glas zich positief ten opzichte van andere afvalstromen. “Gemeenten zetten momenteel sterk in op minder restafval, ingegeven door de 2020-kabinetsdoelen van 100 kilo restafval per inwoner en 75 procent afvalscheiding”, legt zijn collega Jan van der Ven uit. Diftar, omgekeerd inzamelen, laagfrequent inzamelen: deze systemen leiden volgens hem tot minder restafval, maar kunnen de kwaliteit negatief beïnvloeden. “Bij PMD - Plastic, Metalen en Drinkpakken - zien we duidelijk een afname van de kwaliteit. Bij glas valt dat mee. Elk jaar monitoren we de verontreiniging. Die ligt nog ruim onder de kwaliteitsnorm van 2,5 procent.” Volgens Duivenvoorde is dat te danken aan de glasbak. “De glasbak is alom ingeburgerd en heeft een kleine inwerpopening. Daar krijg je geen vuilniszak in.”

Breukrisico en knipincidenten

Bij de glasinzameling is momenteel niet de kwaliteit maar de kwantiteit het grootste issue. Toch moet de glasrecycling flink aan de bak om de toevoer op te schonen. Etiketten, metalen doppen, deksels, kunststoffen, voedselresten, ander glas en ‘keramiek, steen en porselein’, afgekort tot KSP: het moet eruit. “Elk stukje steen of porselein betekent een breukrisico van een nieuwe fles”, legt Bianca Lambrechts, commercieel manager van Maltha, uit. Ook loodhoudend en hittebestendig glas, zoals ovenschalen, horen niet in de glasbak. “Vanwege het hogere smeltpunt veroorzaken ze knipincidenten. Bij het knippen van vloeibaar glas kan het wegschieten. Dat is erg gevaarlijk.” Driekwart van de binnenlandse glasstroom komt terecht bij Maltha, Nederlands enige glasrecycler. “Op twee locaties, Heijningen en Emmen, verwerken we circa 400 duizend ton verpakkingsglas per jaar”, vertelt Lambrechts. Verwerken houdt in: drogen, breken, zeven en optisch scheiden van glasscherven.

Recycledoel in breder perspectief

Kijk breder dan het recycledoel van negentig procent, adviseert Coenraad Westbroek, consultant van adviesbureau Berenschot. “Wegen de meerkosten van de laatste loodjes wel op tegen de investeringen? Kunnen we al dat geld, tijd en energie niet effectiever stoppen in andere circulaire maatregelen?” vraagt hij zich af. Tegelijkertijd liggen volgens hem kansrijke duurzame ambities voor het oprapen. “Circulaire kansen zijn er volop in de glasrecycling. Denk aan CO₂-reductie, onder meer door moderne energiezuinige ovens te installeren en restwarmte te hergebruiken. Of neem het produceren van minder verpakkingsglas door verpakkingen lichter te maken. Ook dergelijke maatregelen dragen bij aan een circulaire economie.”

Coenraad Westbroek (Berenschot):

‘Kijk breder dan het recycledoel van negentig procent.’

Afrekenen op kwaliteit

Bij glasrecycling draait alles om kwaliteit, stelt Maltha-directeur Eric Herman. “Iedere partij die we opschonen, wordt gekeurd en moet voldoen aan de strenge kwaliteitseisen van glasfabrieken. Glasfabrieken schroeven hun zuiverheidseisen op. Een aantal jaar terug voldeed vijftig gram KSP per ton glas. Nu is dat al twintig of soms zelfs tien gram per ton.” De vraag naar gerecycled glas is enorm. Glasfabrieken staan erom te springen. “Glasfabrieken willen zoveel mogelijk gerecycled glas inzetten. Witglas bestaat grofweg voor de helft uit glasscherven, gekleurd glas voor meer dan tachtig procent. Met een lagere verontreinigingsgraad kunnen ze het aandeel opschroeven, mits de prijs van scherven niet te hoog is. Afgezet tegen primaire grondstoffen levert dat meer hergebruik, energiewinst, CO₂-reductie en lagere kosten op.”

Eric Herman (Maltha):

‘Meer verontreiniging betekent voor ons: meer scheiden, een grotere residustroom en hogere verwerkingskosten.’

Residustroom

Voor een kwaliteitsslag renoveerde Maltha de recyclingfabriek in Heijningen. Bijna alle sorteer- en scheidingsmachines zijn in 2015 vernieuwd. Herman: “We kunnen nu meer grondstoffen terugwinnen van een betere kwaliteit. Vroeger schoonden we glasscherven op vanaf acht millimeter, nu vanaf vier millimeter.” Maltha zet geavanceerde scheidingstechnieken in, zoals infrarood, magneten, röntgen en laser. Toch betekent elke scheidingsstap ook verlies van materiaal. Herman: “De verontreiniging schieten we op de band met perslucht weg. Dat lukt nooit precies. Er gaat altijd schoon glas mee. Krijgen we het glas schoner aangeleverd, dan gaan tijdens het opschonen ook minder schone grondstoffen verloren.”

Vera Dalm (Milieu Centraal):

‘Kies voor een simpele heldere boodschap, zodat de consument niet na hoeft te denken.’

Nog betaalbaar?

Maltha stelt vast dat de kwaliteit van de inputstroom daalt, terwijl de eisen van glasfabrieken verhoogd zijn. “Meer verontreiniging betekent voor ons: meer scheiden, een grotere residustroom en hogere verwerkingskosten.” Vooral over de kosten maakt Herman zich zorgen. “Technisch kunnen wij de juiste kwaliteit leveren, maar is recycling straks nog betaalbaar?” vraagt hij zich retorisch af. “Het afvoeren van de residustroom is ontzettend duur geworden, mede door de gestegen afvalstoffenbelasting.” Lokaal verschilt de kwaliteit sterk, stelt Lambrechts vast. Glas uit grote steden is sterker verontreinigd dan glas van het platteland. Tegelijkertijd wil Nedvang juist in grote steden aan de slag. “Daar liggen nu de grootste kansen. Sommige grote steden zamelen nog slechts tien kilo per inwoner in, terwijl het gemiddelde op twintig kilo ligt”, legt Van der Ven uit.

De kwaliteit van de inputstroom daalt, terwijl de kwaliteitseisen van glasfabrieken stijgen (foto: Maltha)

Heldere communicatie

Een betere communicatie en bewustwording zal de kwaliteit verhogen, verwacht Lambrechts. “Het moet nóg duidelijker worden wat wel en niet in de glasbak mag. Negen op de tien Nederlanders weet niet dat een wijnglas bij het restafval hoort”, stelt ze vast. Vera Dalm, directeur van Milieu Centraal, wil het de burger juist zo makkelijk mogelijk maken. “Leg de drempel zo laag mogelijk. Stel geen ingewikkelde inzamelregels in, met tal van uitzonderingen, maar een simpele heldere boodschap, zodat de consument niet na hoeft te denken”, adviseert ze. Haar stelregel: hoe complexer de boodschap, hoe beroerder de inzameling. “Kunnen we het probleem rond kwaliteit niet weghalen bij de consument?” stelt ze, “en alle pijlen richten op een betere sortering. Glas is voor burgers niet het enige. Voor alle afvalstromen moeten ze al rekening houden met scheidingsregels.”

Inzetten op nascheiding?

Veertien procent van het verpakkingsglas belandt in het restafval. Sinds kort wordt deze stroom via nascheiding deels gerecycled. “Het is gelukt om de inerte stroom van glas, steen en zand op te werken tot een bouwstof. De stroom scheiden we vóór de verbranding. De bouwstof wordt onder meer ingezet voor afdeklagen op stortplaatsen”, vertelt Gijs Duivenvoorde van Nedvang. Deze manier van toepassen krijgt de stempel recycling en draagt voor circa 1,5 procent bij aan het totale recyclingresultaat. Toch ziet Duivenvoorde nascheiding niet als dé weg om het recycledoel te halen. “Absoluut niet. Nascheiding van glas mag niet ten koste gaan van bronscheiding. De kwaliteit ligt veel lager en de kosten een factor vijf hoger.” Bianca Lambrechts van Maltha vreest een verwarrende boodschap. “Nascheiding maakt de boodschap naar burgers onduidelijk. Verpakkingsglas moet altijd in de glasbak, niet bij het restafval. Daarnaast zijn de uitvalverliezen bij nascheiding veel hoger dan bij de glasbak.”

Gijs Duivenvoorde (Nedvang):

‘Nascheiding van glas mag niet ten koste gaan van bronscheiding.’

Bekend terrein

Onzeker over glasregels zijn consumenten niet. Bij Milieu Centraal komen relatief weinig vragen over glas van consumenten binnen. Dalm: “Glas staat niet in de vragen-top-10 van onze afvalscheidingswijzer. De glasbak is bekend terrein. Bij glas is verontreiniging minder een knelpunt dan bij afvalstromen als plastic en PMD.” Voor een betere kwaliteit wijst Dalm op de optie statiegeld. “Je ziet nu weer kleine bierflesjes zonder statiegeld. Met statiegeld krijg je kwantitatief én kwalitatief betere grondstoffen terug de glasketen in. Daar gaat het tenslotte om.”

Bianca Lambrechts (Maltha):

‘Een betere communicatie en bewustwording zal de kwaliteit verhogen.’

Niet in de glasbak

De glasbak is alleen bedoeld voor verpakkingsglas en niet voor:

Aardewerk
Is niet van glas gemaakt.
Kristalglas
Bevat loodoxide. Loodoxide zou bij recycling in het nieuwe glas terechtkomen.
Lampen
Gloeilampen en halogeenlampen hebben gehard glas, spaarlampen en tl-buizen bevatten een beetje kwik.
Opaal glas
In opaal glas zit fluor. Fluor komt bij de productie van nieuw glas in de afvalgassen terecht.
Spiegelglas
Heeft een andere samenstelling dan verpakkingsglas.
Hittebestendig of vuurvast glas
Heeft een hoger smeltpunt dan verpakkingsglas en verstoort de recycling.
Drinkglazen
Kunnen van hittebestendig glas gemaakt zijn.
Vensterglas
Heeft een andere samenstelling dan verpakkingsglas.
Glazen schalen
Kunnen van hittebestendig glas gemaakt zijn.
Glas van (foto)lijsten
Kan vensterglas zijn.
Vazen en sierflessen
Kunnen van verschillende soorten glas gemaakt zijn, of van keramiek.