Artikel - 11 maart 2020

Matrasrecycling mits droog en schoon

Focus op kwaliteit oude matrassen loont

Een circulaire economie vraagt meer focus op kwaliteit. Afvalscheiding loont alleen wanneer het materiaal daadwerkelijk wordt hergebruikt. Liefst zo hoogwaardig mogelijk. Over de kwaliteit van afvalstromen publiceert de Vereniging Afvalbedrijven een serie artikelen. Vijfde aflevering: matrassen.

Matrasrecycling kan niet zonder droge en schone matrassen. Dat is de overtuiging van Nanne Fioole, directeur van RetourMatras, de grootste Nederlandse matrasrecycler. In Nederland komen jaarlijks 1,5 miljoen oude matrassen vrij, een Johan Cruijff ArenA tot de nok gevuld. “Daarvan wordt momenteel driekwart gerecycled”, vertelt Fioole. Tien jaar geleden opende hij zijn eerste recyclefabriek in Lelystad. De derde fabriek, in Uden, startte februari dit jaar. “We zetten negentig procent van de grondstoffen af. Textiel van de tijk gaat naar de textielindustrie, het staal naar de metaalindustrie en het schuim verwerken we tot bonded foam. De tien procent die overblijft, bestaat uit aan elkaar gelijmde fracties en materialen als paardenhaar en kokos. Deze materialen komen vaak uit hele oude matrassen.” Behalve RetourMatras heeft ook Matras Recycling Europe een Nederlandse recyclefabriek.

Streng acceptatiebeleid

Het acceptatiebeleid van beide recyclers is streng, maar kraakhelder. Fioole: “Van meet af aan accepteer ik alleen matrassen in afgesloten containers die droog zijn. Een vlekje mag, maar iemand moet er als het ware de nacht ervoor op geslapen hebben. Die matrassen willen we hebben. De rest keuren we af.” Door de focus op kwaliteit draaide het bedrijf acht jaar met verlies. “We moesten op een houtje bijten, want we kregen geen matrassen binnen. Enerzijds vanwege onze strenge kwaliteitseisen, anderzijds door de hogere verwerkingskosten. Gemeenten kozen liever voor open containers. Ze zijn wettelijk verplicht om matrassen apart in te zamelen, maar brachten ze tegen lagere tarieven naar afvalenergiecentrales.”

Nanne Fioole (RetourMatras):

‘Van meet af aan accepteer ik alleen droge matrassen in afgesloten containers.’

Broei door vocht

Toch versoepelde Fioole de kwaliteitseisen niet. “Zijn matrassen nat of vies, dan kunnen we de grondstoffen niet hergebruiken. Dan hebben we er niets aan. Door vocht ontstaat bovendien broei in matrassen, net als in een vochtige hooiberg. De matrassen ontgassen en worden licht ontvlambaar. In het verleden vonden veel matrasbranden plaats. Door vocht gaan matrassen ook enorm stinken. Ze gaan rotten.”

Matrasrecycling veel aandacht

Fioole’s standvastigheid betaalt zich nu uit. Sinds kort stromen de droge en schone matrassen binnen. Hij ontvangt ze van milieustraten, ziekenhuizen, vakantieparken, gevangenissen en matrasverkopers. “Afvalenergiecentrales zijn de matrassen tegenwoordig liever kwijt dan rijk. Matrassen zijn voor hen te hoogcalorisch.” Bij de verbranding moeten matrassen daardoor eerst geschredderd worden. Het schuim leidt tot problemen bij de afzuiging. Aanleveren bij de recycling is nu goedkoper dan laten verbranden. Wat ook helpt, stelt Fioole, is het circulaire beleid van overheden en bedrijven, waarin matrasrecycling veel aandacht krijgt. “Nagenoeg alle gemeenten leveren de matrassen van milieustraten nu goed aan bij de matrasrecycling. Slechts eens in de drie maanden hoef ik een container af te keuren.”

Speelplaats van matrassen

Aan de afzetkant ondervindt RetourMatras de nodige drempels. “Onze vrijkomende grondstoffen kunnen we vaak slecht afzetten. We moeten concurreren tegen virgin materiaal. Van het foam maken we nu zelf een product.” Daarvoor werkt RetourMatras samen met het bedrijf Hecmar. Martijn Bentvelzen, directeur van Hecmar: “Van het foam, het polyurethaanschuim, maken we valdempende platen, onder meer voor speelplaatsen. Dat doen we in de fabriek van RetourMatras. We persen het schuim in cilinders. Ons product, Aslon refoam, bestaat uit verschillende dikten en hardheden. We leveren sinds eind vorig jaar.” Bentvelzen vindt het een ideaal product voor gemeenten die circulair willen inkopen en aanbesteden. “Het ingezamelde materiaal komt weer terug als gerecycled materiaal binnen de gemeente. Een kringloop pur sang.” Hecmar verkoopt Aslon refoam ook als ondervloer voor kunstgras in tuinen en is bezig met ondervloeren voor vloerbedekking en laminaat. Kwaliteit is voor Bentvelzen essentieel. “Het foam krijgen we zuiver aangeleverd. We hebben de kwaliteit goed onder controle.”

Kracht van ecodesign

Ecodesign biedt kansen om de kwaliteit van recyclaten te verbeteren. Dat stelt Mark Groot Wassink, die binnen Auping werkt aan de circulaire transitie. Tien jaar geleden startte de beddenfabrikant met het innemen en laten recyclen van oude matrassen. Nu zet het bedrijf de volgende stap: een circulair matras, dat door dochterbedrijf Bedzzzy in abonnements-vorm wordt aangeboden. “We werken aan een volledig gesloten kringloop. Dat begint bij het ontwerp van het matras”, zegt Groot Wassink. Eén van de uitdagingen was de lijm tussen de schuimlagen, waardoor veel materiaal bij de recycling verloren gaat. Auping ging hiervoor met DSM in zee. “Ze hebben een bindmiddel ontwikkeld van een zuiver polyester. Het middel kan binden, maar ook weer ontbinden door het te verwarmen. Ons circulaire matras is modulair opgebouwd. De afzonderlijke componenten halen we zo weer uit elkaar.”

Martijn Bentvelzen (Hecmar):

‘Ons product is ideaal voor gemeenten die circulair willen inkopen en aanbesteden.’

Circulaire matrasvulling

Auping zocht naar een circulaire matrasvulling. Groot Wassink stelt daarvoor extreem hoge kwaliteitseisen. “We willen zuivere monomaterialen die we op hetzelfde hoogwaardige niveau kunnen hergebruiken voor een nieuw matras. Het schuim vangen we door een polyester. Het blijkt niet alleen circulair, maar ook het best ventilerende materiaal dat we ooit hebben gemaakt. Uiteindelijk willen we met het hele assortiment overstappen op polyester. Met het abonnement houden we grip op de grondstoffen en garanderen we dat het matras bij ons terugkomt.”

Gat in de matrasketen

Een kwart van alle Nederlandse matrassen gaat rechtstreeks naar afvalenergiecentrales. “Die matrassen belanden vooral bij het grofvuil aan de straat”, verklaart Arnold Mulder van ABN AMRO, auteur van een recente studie naar matrasrecycling. Op straat raken ze nat en vervuild. Mulder noemt de straat ‘het gat in de matrasketen.’ “Matrassen langs de weg, jaarlijks zo’n 370 duizend stuks, worden vaak in één bak meegenomen met ander grofvuil. Vanwege de verontreiniging belandt deze stroom niet bij de matrasrecycling.”

Mark Groot Wassink (Auping):

‘Een volledig gesloten kringloop begint bij het ontwerp van het matras.’

Betere voorlichting

ABN AMRO stelde een representatieve groep consumenten de vraag: waarom zetten jullie matrassen aan de straat en brengen jullie ze niet naar een milieustraat? Driekwart vond het vervoer lastig te organiseren, de helft gaf ‘makkelijk’ als reden, een derde meende onterecht dat de milieustraat geld kost. Mulder begrijpt de keuze wel. “Als je een oud matras maandagochtend bij de weg kunt zetten, dan is dat toch het makkelijkste.” Voor een schonere inzameling reikt hij meerdere oplossingen aan. Een verbod bijvoorbeeld. “Gemeenten kunnen burgers verplichten om matrassen bij de milieustraat in te leveren. Een optie is ook dat gemeenten matrassen aan huis ophalen, al is dat wel kostbaar. Een betere voorlichting kan ook helpen. Veel mensen weten niet dat hun matras bij de milieustraat wél wordt gerecycled.” Verscheidene fabrikanten, zoals IKEA en Auping, nemen het oude matras mee als een nieuwe wordt bezorgd. Dat scheelt een trip naar de milieustraat.

Arnold Mulder (ABN AMRO):

‘Veel mensen weten niet dat hun matras bij de milieustraat wél wordt gerecycled.’