Verpakkende bedrijfsleven moet verder verduurzamen

Serie focus op voorkant van productieketen – aflevering 7

De voorkant van de productieketen is aan zet. Om de circulaire economie van de grond te krijgen, moeten daar grote stappen worden gezet. We moeten anders ontwerpen, produceren en consumeren. In een serie artikelen focust de Vereniging Afvalbedrijven op de mogelijkheden die aan het begin van de keten liggen. In deze zesde aflevering 𝘊𝘩𝘳𝘪𝘴 𝘉𝘳𝘶𝘪𝘫𝘯𝘦𝘴, directeur van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV), over de circulaire inspanning van het verpakkende bedrijfsleven.

Het verpakkende bedrijfsleven werkt aan duurzaam verpakken. Als drijfveren voor verduurzaming geeft Bruijnes de maatschappelijke druk en nieuwe wetgeving aan. “De maatschappelijke druk tegen met name plastic verpakkingen neemt toe. Koplopers als Coca-Cola en Unilever moeten hier iets mee om hun imago en marktpositie te behouden. Veel impact heeft momenteel de Single Use Plastics-richtlijn, waardoor bedrijven duurzame alternatieven moeten ontwikkelen voor eenmalige verpakkingen. Frietbakjes, boterkuipjes, plastic bekers: ze gaan er allemaal uit.”

Het verpakkende bedrijfsleven zoekt naar alternatieven voor niet-recyclebare materialen en voor verpakkingen die uit meerdere materialen bestaan (foto: KIDV)

Bindende voorschriften

De overheid draait de duimschroeven aan en legt talloze bindende voorschriften en deadlines op: van de regel dat vanaf 2024 doppen en deksels moeten vastzitten aan plastic verpakkingen tot de PET-fles die over twee jaar voor minstens 25 procent moet bestaan uit gerecyclede kunststoffen. Het verpakkende bedrijfsleven moet aan de slag. “Veel producenten beseffen nog onvoldoende wat op hen afkomt. Vrijblijvend is de opgave om te verduurzamen niet meer”, aldus Bruijnes. Naast deze bindende wetgeving heeft het Afvalfonds Verpakkingen recent de Plastic Wijzer gelanceerd met vergaande ambities. Dus ook vanuit de collectieve producentverantwoordelijkheid zal veel gebeuren.

‘De maatschappelijke druk tegen met name plastic verpakkingen neemt toe.’

Beter recyclebaar maken

Voor producenten bestaan meerdere routes om hun verpakkingen te verduurzamen. Als eerste en meest populaire noemt Bruijnes het beter recyclebaar maken van verpakkingen. “Nagenoeg alle bedrijven herontwerpen momenteel met oog op circulariteit. Ze zoeken naar alternatieven voor niet-recyclebare materialen, zoals polystyreen, en voor samengestelde verpakkingen die uit meerdere materialen bestaan, bijvoorbeeld papierlaminaat met kunststof. Deze meerlaagse verpakkingen willen ze vervangen door recyclebare mono-materialen. Ook werken ze aan betere lijmen en etiketten en willen ze bepaalde toegevoegde stoorstoffen, zoals PVC, vermijden.”

Recyclaat in verpakkingen

Een andere populaire route is het toepassen van recyclaat in verpakkingen. Zo bestaan de shampooflessen van Andrélon tegenwoordig uit gerecycled kunststof en schakelde HappySoaps over van kunststof naar gerecycled karton. Bruijnes: “Producenten zijn op het ogenblijk nog niet verplicht recyclaat toe te passen in hun verpakkingen. Ze kiezen vaak voor virgin materiaal dat momenteel goedkoper is.” Vanwege het aanscherpen van wettelijke doelen en de stevige ambities van grote producenten voorziet hij een toekomstig tekort aan recyclaat voor het verpakkende bedrijfsleven om te verduurzamen.

Een route waarvoor producenten kiezen, is het voorkomen en verminderen van verpakkingen, bijvoorbeeld met dunnere verpakkingen (foto: KIDV)

Regelgeving rond voedselveiligheid

Bij het toepassen van recyclaat in voedselverpakkingen lopen de bedrijven aan tegen de strikte regelgeving rond voedselveiligheid. Voor plasticrecyclaat mag in Europa enkel huishoudelijk verpakkingsafval worden gebruikt na mechanische recycling, om te voorkomen dat het materiaal gevaarlijke stoffen bevat. Dit beperkt de mogelijkheden voor grootschalige toepassing van plasticrecyclaat in voedselverpakkingen. Albert Heijn is in Nederland één van de supermarkten die gebruikte plastic voedselverpakkingen inzet voor nieuwe, recyclebare voedselverpakkingen. “Door dunne laagjes virgin plastic aan de buitenzijde voldoen ze aan de veiligheidseisen. Het recyclaat zit in het midden van drie lagen.” Ook chemische recycling biedt perspectief voor het toepassen van gerecycled content in voedselverpakkingen. De output van chemische recycling is veilig voor voedselcontact. IJsfabrikant Magnum zet sinds kort chemische recycling in voor een ijsverpakking van gerecycled plastic.

‘Een duurzame verpakking moet passen binnen de langetermijnstrategie van het bedrijf.’

Composteerbare materialen

Verpakkingen van biologisch afbreekbare materialen zijn in opkomst, maar Bruijnes vindt het een risicovolle keuze voor producenten. “In Nederland wensen we op het ogenblik geen composteerbare verpakkingen in het gft-afval. Enerzijds omdat de composteerbaarheid veelal beperkt is, anderzijds omdat het verwarring bij de consument kan veroorzaken en daarmee verontreiniging van het gft-afval. Toch verwacht ik wel nieuwe composteerbare verpakkingen. Sinds begin dit jaar mogen bijvoorbeeld koffiepads en theezakjes bij het gft-afval omdat de verpakkingen sinds kort composteerbaar zijn en de koffie en thee zorgt voor extra compost.”

Voorkomen van afval

Als andere route waarvoor producenten kiezen, geeft Bruijnes het voorkomen en verminderen van verpakkingen. Bijvoorbeeld met minder en dunnere verpakkingen. De fruitbakjes van meerdere supermarktketens zijn bijvoorbeeld niet meer voorzien van een deksel, maar van folie. Dit zorgt voor materiaalreductie. “Zorg er ook voor dat verpakkingen volledig te legen zijn. Veel producten bevatten na gebruik nog veel productresidu. Dit zorgt voor verspilling en maakt een verpakking minder goed recyclebaar.” Géén verpakking kan volgens hem ook een optie zijn, bijvoorbeeld door het laseren van informatie op groenten en fruit.

Factbased werken

De ban op wegwerpverpakkingen noopt bedrijven momenteel tot een omslag naar herbruikbare materialen. Horecabedrijven moeten van plastic kuipjes en bekers naar herbruikbaar glas, porselein of stevige kunststoffen. Chris Bruijnes: “Dit vraagt het telkens opnieuw moeten wassen van deze materialen, waardoor het energie- en watergebruik stijgt. Je moet altijd blijven rekenen of je met een andere verpakking daadwerkelijk de milieudruk terugdringt. Probeer factbased te werken en laat je niet verleiden tot zogenaamde duurzaamheidsclaims”, adviseert hij het verpakkende bedrijfsleven.

Hele bedrijf meenemen

Het verduurzamen van verpakkingen is vaak meer dan een nieuw ontwerp. Bij het verduurzamen lopen bedrijven aan tegen grote consequenties, onder meer voor de bedrijfsvoering, de logistiek en de opleiding van werknemers. Wil een nieuwe duurzame verpakking succesvol uitpakken, dan moet het intern breed worden opgepakt. “Niet alleen de verpakkingskundige, ook de marketeer, de salesafdeling, de logistiek en de top van het bedrijf moet erachter staan. Een duurzame verpakking moet passen binnen de langetermijnstrategie van het bedrijf.”

Ketensamenwerking

Belangrijk voor het ontwikkelen van circulaire verpakkingen is een intensieve samenwerking tussen producenten, sorteerders en recyclers. Is het verpakkende bedrijfsleven op de hoogte van de knelpunten tijdens de recycling, dan kunnen ze betere keuzes maken in het ontwerpproces. Bruijnes vindt dat de samenwerking momenteel te incidenteel wordt opgezocht. “We moeten hier structureler aan werken en meer ketenoverleggen opstarten. Ambities als 100 procent recyclebaar vereisen onderlinge afstemming. Momenteel zitten we bijvoorbeeld met partijen aan tafel om folies beter recyclebaar te krijgen. Nu komen veel folies bij de sortering in de mixfractie terecht.”

Zwarte voedselverpakking

Bekend voorbeeld van ketenafstemming is de zwarte voedselverpakking die vaak niet gerecycled wordt, omdat de sorteerinstallatie de kleur zwart niet herkent. Onder meer supermarkten PLUS en Albert Heijn hebben ze uit hun assortiment verwijderd en vervangen door alternatieven. Bruijnes: “Dit is echt een maatregel die aan de voorkant van de keten is genomen om een hoogwaardige recycling mogelijk te maken.”