Toekomst voor duurzame afvalenergie?

Europees Parlement besluit over hernieuwbare energie

Europa wil meer hernieuwbare energie. Het Europees Parlement buigt zich momenteel over de herziening van de Richtlijn hernieuwbare energie. Maar liefst duizend amendementen van Europarlementariërs liggen op tafel. Een aantal daarvan baart de afvalsector ernstig zorgen. De toekomst van de opwekking van duurzame energie door afvalenergiecentrales staat op de tocht. Terwijl duurzame energie uit afvalstoffen juist positief bijdraagt aan energie- en klimaatdoelen.

Europa zet koers naar een groene transitie. Het ‘Fit for 55’-pakket – dat verwijst naar het doel om in 2030 de Europese broeikasuitstoot met 55 procent te verlagen – bevat een uitgebreid pakket beleidsvoorstellen. Eén daarvan is de herziening van de Europese Richtlijn voor hernieuwbare energie, afgekort tot RED III. Belangrijkste aanscherping: in 2030 moet 40 procent van de energie uit hernieuwbare bronnen komen. Tot op heden was dat 32 procent.

Meerdere amendementen van Europarlementariërs hebben nadelige consequenties voor de productie van duurzame energie uit afvalstoffen

Erkenning en boost

Het voorstel van de Europese Commissie, dat in de zomer van 2021 verscheen, is door de afvalsector instemmend ontvangen. “We waren er blij mee”, vertelt Ella Stengler, directeur van CEWEP, Confederation of European Waste-to-Energy Plants. “Een hogere ambitie zien we als erkenning en boost voor de winning van duurzame energie uit niet-recyclebaar afval.”

Valérie Plainemaison (FEAD):

‘Het Europees Parlement poldert en sluit compromissen, zonder dat ze gevolgen van de besluiten kunnen overzien.’

Duizend amendementen ingediend

Inmiddels ligt de herziening bij het Europees Parlement. Europarlementariërs dienden maar liefst duizend amendementen in. Een aantal daarvan baart de afvalsector ernstig zorgen. Zo wil een amendement een nieuwe definitie voor biomassa. Met verstrekkende gevolgen voor de afvalsector. “Volgens de bestaande richtlijn, de RED II, valt de biologisch afbreekbare fractie van industrieel en huishoudelijk afval onder biomassa. Een amendement wil deze fractie schrappen. Het risico bestaat dat afvalenergiecentrales dan geen duurzame energie meer kunnen produceren”, legt Valérie Plainemaison, algemeen secretaris van European Federation of Waste Management and Environmental Services (FEAD), uit.

Organische fractie is CO₂-neutraal

Dat de biologisch afbreekbare fractie uit afvalstoffen biomassa is, is volgens Plainemaison volstrekt logisch. “De fractie is organisch en dus CO₂-neutraal. Het bestaat uit niet-recyclebare reststromen van papier en hout en uit niet-composteerbaar organisch afval. Ruwweg de helft van de energieproductie uit huishoudelijk afval wordt nu als hernieuwbare energie gerekend, op basis van het percentage dat in elk EU-land is vastgesteld. De andere helft, de fossiele fractie die bestaat uit niet-recyclebaar anorganisch afval, telt niet mee als duurzame energie.” Een ander voorstel van een Europarlementariër stelt dat voor duurzame energie alleen biologisch afval als grondstof mag dienen. Geen gemengd restafval, zoals momenteel bij afvalenergiecentrales het geval is. “De organische fractie vertegenwoordigt slechts het restdeel van het gemeentelijk afval dat, zelfs na zorgvuldige sortering, niet kan worden gescheiden”, aldus Plainemaison.

Impact-assessments ontbreken om de amendementen te controleren op praktische-, economische-, milieutechnische- en bestuurlijke haalbaarheid

Impact-assessments ontbreken

September vindt de stemming in het Europees Parlement plaats. De afvalsector stelt vast dat de voorgestelde wijzigingen in de praktijk onmogelijk zijn om uit te voeren. Wat volgens Plainemaison mist, zijn impact-assessments om de amendementen te controleren op praktische-, economische-, milieutechnische- en bestuurlijke haalbaarheid. “De Europese Commissie voert voor haar voorstel een uitgebreid impact-assessment uit, maar voor de amendementen van het Europees Parlement worden de consequenties niet nader onderzocht. Ook ontbreekt een juridische toetsing. Het Europees Parlement poldert en sluit compromissen, zonder dat ze gevolgen van de besluiten kunnen overzien.’

Ella Stengler (CEWEP):

‘Europese afvalenergiecentrales wekken al elektriciteit op om bijna 20 miljoen mensen van stroom te voorzien en 17 miljoen mensen van warmte.’

Juist ondersteuning nodig

“Een aantal amendementen vormt een belemmering voor de exploitatie van energie uit niet-recyclebaar afval”, zegt Stengler. Terwijl afvalverbranding met energieopwekking juist nu een stimulans nodig heeft. “In veel lidstaten verdwijnt niet-recyclebaar afval nog massaal naar stortplaatsen. In deze kritieke tijden voor de energiesector - met de noodzaak om Russisch olie en gas uit te faseren - zou RED III lokale bronnen van hernieuwbare energie, zoals niet-recyclebaar afval, moeten ondersteunen.”

Onrealistische amendementen

Meerdere amendementen van Europarlementariërs hebben nadelige consequenties voor de productie van duurzame energie uit afvalstoffen. Een amendement stelt bijvoorbeeld voor dat een lidstaat, voordat hij hernieuwbare energie uit afval kan ondersteunen, eerst moet voldoen aan alle eisen voor gescheiden inzameling, hergebruik en recycling in de Kaderrichtlijn Afvalstoffen. “De afvalsector heeft dit niet zelf in de hand. Overheden, burgers en producenten spelen hiervoor een cruciale rol”, vertelt Valérie Plainemaison van FEAD. “Een ander amendement stelt zelfs een andere afvaldefinitie voor dan in de Kaderrichtlijn Afvalstoffen. Dat creëert verwarring. Het slaat nergens op om in verschillende Europese richtlijnen andere definities te hanteren.”

In de vingers snijden

Afvalenergiecentrales leveren volgens Stengler een belangrijke bijdrage aan de diversificatie van de Europese energievoorziening. Ook gaan ze klimaatverandering tegen. “Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) benadrukt dat in haar recente beoordelingsrapport”, stelt ze. Met de wijzigingen snijden Europa en de lidstaten zichzelf in de vingers. “Afvalenergiecentrales helpen om het doel van 40 procent duurzame energie te halen”, zegt ze. Europese afvalenergiecentrales wekken al elektriciteit op om bijna 20 miljoen mensen van stroom te voorzien en 17 miljoen mensen van warmte. Ze leveren ongeveer 10 procent van de Europese stadsverwarming. “De potentie is enorm. Tegen 2035 zou de sector 189 TWh per jaar kunnen produceren. Dit potentieel kan worden gerealiseerd met ondersteunende EU-wetgeving, waaronder RED III.’

Duurzame energie essentieel

Voor afvalenergiecentrales is de productie van duurzame energie van essentieel belang. Dat stelt Claudio Mazzari, binnen Gruppo Iren verantwoordelijk voor de Noord-Italiaanse afvalenergiecentrales in Turijn, Piacenza en Parma. De drie centrales verwerken jaarlijks 900 duizend ton niet-recyclebaar stedelijk en industrieel afval. “We produceren elektriciteit en warmte. De centrale in Turijn verwarmt bijvoorbeeld 17 duizend woningen en levert elektriciteit voor 185 duizend gezinnen”, aldus Mazzari.

Claudio Mazzari (Gruppo Iren):

‘Dankzij de duurzame energie produceren onze centrales netto geen CO₂.’

Ingrijpende gevolgen

Het schrappen van duurzame energie uit afvalstoffen – een mogelijk gevolg van de voorgestelde amendementen – heeft ingrijpende gevolgen voor de Noord-Italiaanse afvalenergiecentrales. De kostprijs aan de poort zal sterk stijgen, verzekert Mazzari, waardoor inwoners meer moeten betalen voor de verwerking van hun afval. “De helft van onze energieproductie is duurzame energie. Dat is belangrijk om bij te dragen aan de transitie naar duurzame energie. Dankzij de duurzame energie produceren onze centrales netto geen CO₂ en besparen we veel CO₂ ten opzichte van het storten van afval. Met de verbranding van een ton afval wordt elektriciteit geproduceerd voor drie gezinnen.’

Voorsortering niet afdoende

Een voorsortering, zoals een amendement verplicht wil stellen, gebeurt al in Parma. Daar vindt voor de afvalverbranding een sortering plaats waarbij de biologische fractie wordt afgescheiden en vergist. De hele biologisch afbreekbare fractie afscheiden, zoals het amendement voorstaat, is volgens Mazzari onmogelijk. “Ondanks onze voorsortering bestaat het restafval dat verbrand wordt nog altijd voor ongeveer de helft uit biologisch materiaal. Metingen wijzen dat uit.” Aan de voorsortering zijn extra kosten verbonden. Het is volgens Mazzari te kostbaar en onwenselijk om een voorsortering verplicht te stellen voor álle Europese centrales. Burgers betalen uiteindelijk de rekening.

Afvalenergiecentrales helpen om het doel van 40 procent duurzame energie te halen, ze leveren elektriciteit en warmte aan huishoudens en industrie