Nieuws
Artikel - 5 mei 2021
Koffiepads en theezakjes: straks van 'niet' naar 'wel' bij gft
Composteerders en koffie- en theebedrijven sluiten Green Deal
Nederlandse koffie- en theebedrijven maken dit jaar hun koffiepads en theezakjes composteerbaar. Dat beloven ze in een Green Deal met de rijksoverheid en de Vereniging Afvalbedrijven. Lukt het omschakelen, dan verschuiven de producten op de wel/niet-lijst gft-afval van ‘niet’ naar ‘wel’. De bedrijven verwachten snel resultaat.
De presentatie in de zomer van 2020 van de wel/niet-lijst gft-afval – een uniform en helder overzicht van wat wel en niet in de gft-bak hoort – was even slikken voor de koffie- en theebranche. “Onze koffiepads en theezakjes stonden aan de verkeerde kant, namelijk bij 'niet' in het gft”, vertelt Lisanne Evers van Koffie & Thee Nederland, de branchevereniging voor Nederlandse koffie- en theebedrijven. Een teleurstelling, erkent ze, want talloze bedrijven brachten composteerbare versies op de markt. Toch bleef het advies: gooi ze bij het restafval. “Dat begrijpen we. Het signaal van sommige producten wel en andere niet veroorzaakt verwarring bij consumenten.”
In potentie levert de Green Deal circa 88 miljoen kilogram waardevolle gft per jaar op
Nieuwe Green Deal
Evers’ achterban gaat de uitdaging graag aan. “Alle bedrijven die ik sprak waren gelijk enthousiast om over te schakelen”, zegt ze. Als ten minste driekwart van de totale potentiële impact op de Nederlandse markt aangeboden koffiepads en theezakjes composteerbaar is, dan verschuift het advies van 'niet' naar 'wel'. Deze belofte staat in de kersverse Green Deal 'koffiepads en theezakjes bij het gft', op 14 april ondertekend door meerdere koffie- en theebedrijven, twee brancheverenigingen – Koffie & Thee Nederland en de Vereniging Afvalbedrijven – en de rijksoverheid. Overigens mogen 'gewone' koffiefilters met koffiedrab wél in de gft-bak.
Lisanne Evers (Koffie & Thee Nederland):
'Voor sommige bedrijven vraagt de omschakeling een miljoeneninvestering.'
ander productieproces
Omschakelen vergt voor de bedrijven een forse investering. Evers: “Overstappen op papier of afbreekbaar polymelkzuur (pla) vereist een ander productieproces. Machines moeten worden vervangen. Voor sommige bedrijven vraagt dat een miljoeneninvestering.” Evers verwacht het gestelde doel komende zomer al te halen. De bedrijven zijn volop aan de slag, verzekert ze. “Al voor de gesprekken over een Green Deal waren producenten hier al lange tijd mee bezig. Het thema duurzame verpakkingen leeft sterk binnen de branche.”
initiatief koffie- en theebranche
De koffie- en theebranche nam zelf het initiatief. “Ze klopten bij ons aan”, vertelt Addie Weenk, adviseur van Rijkswaterstaat. De welwillendheid maakt dat een stok achter de deur niet nodig is. “In Frankrijk eist de overheid dat de genoemde producten composteerbaar zijn per 2022”, aldus Weenk. Voor de totstandkoming van de Green Deal is een uitgebreide werkgroep opgericht met daarin alle ondertekenaars. Twee ministeries – Infrastructuur en Waterstaat en Economische Zaken – waren erbij betrokken.
Concrete procesafspraken
Rijkswaterstaat gaat na of en wanneer de koffie- en theebranche het doel haalt. In de Green Deal staan hierover concrete procesafspraken. Weenk: “Koffie & Thee Nederland geeft aan ons door wanneer men denkt dat het doel is behaald. Met marktonderzoek, waarbij verpakkingen in supermarken van het schap worden gehaald, analyseren we of de koffiepads en theezakjes daadwerkelijk composteerbaar zijn.” De branche heeft beloofd dat ze uiteindelijk naar honderd procent gaan, vult hij aan.
Addie Weenk (Rijkswaterstaat):
'Als het doel is behaald, trekken we alle registers open en gaan hier flinke publiciteit aan geven.'
Fossiele plastics, coatings en lijmen buiten de poort houden
Nederlandse composteerders zien de koffieprut en theeblaadjes maar al te graag komen. Nederlanders drinken gemiddeld vier koppen koffie en drie koppen thee per dag. In potentie levert dit circa 88 miljoen kilogram waardevol gft per jaar op. De fossiele plastics, coatings en lijmen houden de composteerders echter liever buiten de poort. “We vinden in de compost regelmatig koffiepads en theezakjes met omhulsels die fossiel plastic bevatten, zoals plasticbuiltjes en piramide-theezakjes van nylon. Dat plastic mag niet in het compost komen. De kleine plasticdeeltjes krijgen we moeilijk uit het composteringsproces verwijderd”, vertelt Femke Mackenzie van Indaver. Namens de Afdeling Bioconversie van de Vereniging Afvalbedrijven zit ze in de werkgroep om de Green Deal voor te bereiden.
koffiedrab en theebladeren
Ook composteerbare pads en theezakjes dragen niet bij aan de compost. De afbreekbare plastics vallen uiteen in CO2 en water. Beide verrijken de compost niet. “Wij zien de composteerbare omhulsels in dit geval als een middel om gft in te verzamelen. Vergelijkbaar met gft-zakjes in keukens om gft tijdelijk in op te bergen. Ons gaat het om de inhoud, in dit geval koffiedrab en theebladeren. Die gaat nu verloren omdat het bij het restafval moet. Zonde van al dat organisch materiaal.” Mackenzie heeft vertrouwen dat de koffie- en theebedrijven de afspraken nakomen. “Grote bedrijven als Unilever en Jacobs Douwe Egberts nemen geen risico’s met hun bekende merken. Die doen wat ze zeggen.”
Femke Mackenzie (Indaver):
'Ons gaat het om de inhoud, in dit geval koffiedrab en theebladeren.'
.png)
Theezakjes en koffiepads gaan straks naar de 'wel'-kant. Koffiecapsules, oftewel de cups, blijven aan de 'niet'-kant.
Koffiecapsules uitgesloten
Naast pads zijn ook de koffiecapsules in opkomst. Van talloze merken, vaak gemaakt van aluminium of plastic. “Deze capsules zitten niet in de Green Deal”, benadrukt Addie Weenk, adviseur van Rijkswaterstaat. De verwachting is namelijk niet dat de capsules op termijn composteerbaar zullen worden. “Een aantal bedrijven heeft hiervoor een eigen retoursysteem opgezet, waarbij het aluminium en de koffiedrab worden gerecycled.” Koffiecapsules blijven dan ook op de wel/niet-lijst gft-afval aan de ‘niet’-kant. Dat geldt ook voor merken die reclame maken voor biologisch afbreekbare koffiecups, ‘die gewoon bij het gft-afval kunnen’. “Dat klopt niet. Deze cups mogen beslist niet bij het gft-afval. Binnen het ministerie bespreken we hoe we dergelijke misleidende reclames kunnen voorkomen.”
Meer Green Deals voor producten die kunnen opschuiven van ‘niet’ naar ‘wel’ zitten niet in het vat. Wel ziet Weenk kansen om de plastic stickers van fruit te krijgen. “Mensen die fruit schillen, halen zo’n sticker er echt niet altijd af. We zetten informele druk op partijen om composteerbare alternatieven te gebruiken.”
Schone compost is essentieel
De compostering bevindt zich in een spagaat. Mackenzie: “Aan de ene kant eisen onze klanten, met name de boeren, steeds schonere compost. Ze worden kritischer en willen geen enkele verontreiniging meer in de compost zien. Tegelijkertijd neemt de kwaliteit van het materiaal dat het proces ingaat af. Toen we begonnen met gft-inzameling bedroeg de verontreiniging 0,8 procent, inmiddels is dit opgelopen tot 4 procent.” Een groot probleem, noemt ze het. De afvalbranche zet alles op alles om de compost schoner te krijgen. Onder meer met een aanpassing van de composteerinstallaties, het toepassen van nieuwe sorteertechnieken, een heldere communicatie met de wel/niet-lijst gft-afval en een betere feedback over de geleverde kwaliteit aan gemeenten.
Bij de start van de gft-inzameling bedroeg de verontreiniging 0,8 procent, inmiddels is dit 4 procent. Schone gft is noodzakelijk voor schone compost.
Veel publiciteit als doel is bereikt
Is het doel bereikt, dan verschijnt een update van de wel/niet-lijst gft-afval. “We trekken alle registers open en gaan er flinke publiciteit aan geven. Via gemeenten, media, Milieu Centraal en onze eigen kanalen”, zegt Weenk. Ook Koffie & Thee Nederland verheugt zich al op het positieve geluid. Lisanne Evers wil groots uitpakken, onder meer met een speciaal ontwikkeld logo voor op composteerbare koffiepads en theezakjes dat past binnen de wel/niet-lijst gft-afval om het voor consumenten nog duidelijker te maken. “Het logo ontwikkelen we samen met de werkgroep.” Ze wil ook andere partijen interesseren voor de Green Deal. “We spannen ons in om alle koffie- en theebedrijven, ook elders in Europa, te overtuigen om hun volledige assortiment composteerbaar te maken.”
