Artikel - 25 juni 2020

Een heldere gft-wijzer voor iedereen

Geen verwarring meer over inhoud gft-bak

Wat hoort in de gft-bak en wat niet? Tot voor kort leverde deze vraag allerhande antwoorden op. De nieuwe uniforme gft-wijzer dirigeert heel Nederland in begrijpelijke taal naar de juiste afvalbak. De gft-wijzer baant het pad naar méér én schoner gft. Partijen uit de hele keten werkten eraan mee.

De gft-bak roept bij consumenten vragen op. Sytske de Waart, senior onderzoeker bij voorlichtingsbureau Milieu Centraal, ziet ze via afvalscheidingswijzer.nl bijna dagelijks langskomen. Vragen over composteerbare plastics, koffiecapsules, schillen van mandarijnen, konijnenkeutels, theezakjes, noem maar op. Wat volgens haar tot voor kort ontbrak, was een heldere, eenduidige communicatie. “Gemeenten hanteren eigen scheidingsregels. Dat zorgt voor verwarring bij burgers. In sommige gemeenten mochten kattenbakkorrels van geperst papier bijvoorbeeld wel bij het gft, in andere niet. Hetzelfde geldt voor theezakjes en luiers.”

De nieuwe gft-wijzer is logisch, consistent en begrijpelijk over wat wel en niet bij gft hoort

Neuzen dezelfde kant op

Nu bestaat er één landelijke uniforme gft-wijzer. “Alle neuzen staan dezelfde kant op. Iedereen in Nederland krijgt hetzelfde advies”, zegt De Waart. Eén helder verhaal vindt ze cruciaal. Ze weet hoe hardnekkig fabels kunnen zijn. “Er zijn nog altijd mensen die denken dat gescheiden afval toch op één grote hoop belandt.” Over de kattenbakkorrels bestaat één geluid: “Die mogen er niet in”, stelt ze beslist, “ook niet als de verpakking anders beweert. We willen duidelijke vuistregels, met zo min mogelijk uitzonderingen.” De gft-wijzer oogt overzichtelijk, stelt De Waart, met een indeling in logische categorieën. “Sta je in de keuken, dan kijk je bij ‘keuken’ en hoef je niet de hele lijst op alfabetische volgorde door te nemen.”

Sytske de Waart (Milieu Centraal):

‘Iedereen in Nederland krijgt hetzelfde advies.’

Gezamenlijk product

Van de gft-wijzer bestaan twee versies: een korte lijst met daarop de veertien meest essentiële fracties die wel of juist niet bij het gft horen en een lange lijst met vijftig fracties. Twee jaar is eraan gewerkt. Door meerdere partijen: Rijkswaterstaat, de NVRD, de Vereniging Afvalbedrijven, Milieu Centraal, diverse gemeenten en enkele gedragsexperts. “We hebben hiervoor ketenbreed samengewerkt”, vertelt Daan Middelkamp, beleidsmedewerker / trainee bij de NVRD. De gft-wijzer vloeit voort uit het Aanvalsplan gft-afval, een gezamenlijk plan van Rijkswaterstaat, de NVRD en de Vereniging Afvalbedrijven. Middelkamp is blij met de gft-wijzer. De communicatietool zal volgens hem bijdragen aan een betere gft-inzameling, zowel kwantitatief als kwalitatief. “We willen in Nederland meer én schoner gft gescheiden inzamelen. Samen met gemeenten en afvalbedrijven werken we aan een circulaire economie. We willen minder restafval en meer recyclebare stromen inzamelen. De gescheiden inzameling is de afgelopen jaren verbeterd. Met een betere gft-inzameling valt veel te winnen. Gft is met meer dan 30 procent nog altijd de grootste fractie in het restafval.”

Daan Middelkamp (NVRD):

‘Voor de gft-wijzer hebben we ketenbreed samengewerkt.’

Meerdere communicatietools zijn gratis beschikbaar, waaronder een sticker. Gemeenten kunnen het materiaal zelf drukken en verspreiden.

Sanne Janssen (Milieu Centraal):

‘Gemeenten kunnen nu aan de slag om de gft-wijzer naar burgers te communiceren.’

Uitgebreid marktonderzoek

Niet alleen circuleerden van de vroegere wel/niet-lijst voor gft meerdere versies, ook zorgde het taalgebruik voor de nodige hoofdbrekens. De nieuwe gft-wijzer is voor iedereen makkelijk te begrijpen, zegt Addie Weenk, adviseur van Rijkswaterstaat. “Een gespecialiseerd marktonderzoeksbureau heeft voor ons de terminologie en de uitgezochte foto’s en illustraties tegen het licht gehouden. Een groot panel van burgers, maar ook gedragsdeskundigen en gemeenten keken mee.”
Het onderzoek leverde eyeopeners op. Als voorbeeld noemt Weenk de termen keuken- en tuinafval. “Sommige mensen stoppen, met alle goed bedoelingen, álles uit de keuken en de tuin in de gft-bak, ook tuinbanken en keukenplastic. Deze verontreiniging ontstaat veelal door een misverstand, niet door hufterig gedrag.” ‘Fijn tuinafval’, ‘Bloemen en planten’ en ‘Etensresten’ meldt de gft-wijzer nu. “Daar hebben mensen volgens de marktonderzoekers een duidelijk beeld bij.”

Addie Weenk (Rijkswaterstaat):

‘De nieuwe gft-wijzer is voor iedereen makkelijk te begrijpen.’

Voor de gft-wijzer zijn foto's gemaakt die direct duidelijk maken wat er wel of niet bij het gft hoort. Links voorbeelden van de 'wel-kant', rechts van de 'niet-kant'.

Verontreiniging

Alléén schoon gft is bruikbaar. De kwaliteit van de gft-stroom baart composteerders zorgen. “Meer en beter communiceren is hard nodig, onder meer omdat de gft-verontreiniging toeneemt.” Aan het woord is John van Haeff, manager organisch van Attero en voorzitter van de Afdeling Bioconversie van de Vereniging Afvalbedrijven. “Onze recente sorteeranalyses wijzen op 3,9 procent verontreiniging. Twee jaar geleden bedroeg de verontreiniging 2,3 procent, rond de eeuwwisseling 0,9 procent. Voor sommigen klinkt dit misschien niet zo hoog, maar we praten over duizenden tonnen plastic die jaarlijks in het gft belanden. De kwaliteit van gft vereist echt meer aandacht.”

Logisch en begrijpelijk

De land- en tuinbouw stelt hoge kwaliteitseisen aan compost als bodemverbeteraar. Van Haeff: “Onze afnemers verwachten dat van ons. Daarom vinden wij zo schoon mogelijk inputmateriaal zo belangrijk.” De composteerbranche omarmt de gft-wijzer. Een langgekoesterde wens, noemt Van Haeff het. “Onze sector is afhankelijk van draagvlak van burgers. Dat draagvlak brokkelt af wanneer ruis in de informatiestroom zit. De nieuwe gft-wijzer is wél logisch en begrijpelijk.” Hij hoopt en verwacht dat de gft-wijzer komend jaar op alle gemeentelijke afvalkalenders te vinden is.
Voor de gft-wijzer bekeken de composteerders alle potentiële fracties door een technische bril. Van Haeff: “Wij hebben aangegeven wat mogelijk is op basis van de technische verwerkingsmogelijkheden. Gelukkig zijn enkele stoorzenders, zoals luiers en kattenbakkorrels, nu van tafel.” Ook over de verpakkingen is de kogel door de kerk. Middelkamp: “Alle verpakkingen, van wat voor materiaal dan ook, mogen niet in de gft-bak. We trekken één consistente lijn: níet bij het gft.”

John van Haeff (Attero):

‘Meer en beter communiceren is nodig omdat de gft-verontreiniging toeneemt.’