Artikel - 17 november 2021

Gft-kwaliteit gebaat bij eenduidig verhaal

Gebruik de uniforme wel/niet-lijst voor gft-afval

Zonder schoon gft-afval, geen zuivere compost. Maar wat is gft? De wel/niet-lijst voor gft-afval geeft hierop een helder en uniform antwoord. Veel gemeenten, afvalbedrijven en adviesbureaus gebruiken de lijst. Maar nog niet allemaal, terwijl het zo belangrijk is dat iedereen in Nederland dezelfde gft-boodschap krijgt. Daarom de oproep: gebruik de landelijke wel/niet-lijst, want verwarring doet de gft-kwaliteit geen goed.

Wel of geen kattenbakkorrels, wel of geen afbreekbare verpakkingen: de wel/niet-lijst voor gft-afval geeft duidelijkheid. Voor gemeenten kwam het overzicht vorig jaar zomer als geroepen. “Bij onze leden was een grote behoefte aan een eenduidig overzicht”, vertelt Daan Middelkamp, beleidsmedewerker van de NVRD. Hét voordeel: de wel/niet-lijst is inhoudelijk correct en voor iedereen te begrijpen. “De voorganger uit het Landelijk afvalbeheerplan was dermate technisch en beleidsmatig opgesteld, dat gemeenten verschillende versies gebruikten. Met als gevolg: verwarring bij burgers.”

De wel/niet-lijst voor gft-afval is inhoudelijk correct en voor iedereen te begrijpen

Goed opgepakt

De opstellers van de uniforme wel/niet-lijst – Rijkswaterstaat, NVRD, Vereniging Afvalbedrijven en Milieu Centraal – gingen niet over één nacht ijs. Marktonderzoekers, composteerders, gedragsdeskundigen, gemeenten, een burgerpanel: iedereen dacht en werkte mee. De wel/niet-lijst, die te vinden is op de website van het project VANG-huishoudelijk afval en is verwerkt in de Afvalscheidingswijzer van Milieu Centraal, bestaat nu anderhalf jaar. Middelkamp komt het overzicht inmiddels in veel gemeentelijke communicatie-materialen tegen. “Gemeenten die werken aan nieuwe gft-campagnes pakken de lijst op. Veelal in hun eigen gemeentelijke huisstijl, maar dat maakt niet uit. Het gaat erom dat de juiste materialen aan de wel- en de niet-kant staan.”

Sterke visuals

De gemeente Meppel hanteert de wel/niet-lijst. Sabine Nijdam, beleidsadviseur bij de gemeente, is er blij mee. “Ik heb de lijst meteen op onze site gezet. De gebruikte visuals – de foto’s van afval – zijn sterk. We werken als gemeente zoveel mogelijk met afbeeldingen in plaats van tekst. Bij een pilot in de hoogbouw hebben we de wel/niet-lijst opgenomen in een flyer die we uitdeelden bij een gratis gft-bakje. Onze nieuwe afvalscheidingskaart, ook met visuals, ligt binnenkort bij de huishoudens in de bus.” Meppel zet zich in voor méér gft van goede kwaliteit. “We hebben gelukkig weinig afkeur. De gemeente kiest voor omgekeerd inzamelen, waarbij een gft-minicontainer aan huis staat.” Bijna negentig procent scheidt gft-afval, zo blijkt uit de recente benchmark huishoudelijk afval.

Mariska Joustra (Milieu Centraal):

‘Hoe uniformer de boodschap, hoe minder verwarring bij consumenten.’

Miljoen zoekopdrachten

Op de website verwijst de gemeente Meppel naar de afvalscheidingswijzer van Milieu Centraal, waarin de wel/niet-lijst voor gft-afval is geïntegreerd. “Onze afvalscheidingswijzer verwerkt jaarlijks meer dan een miljoen zoekopdrachten”, vertelt Mariska Joustra van Milieu Centraal. Het hoge aantal geeft aan dat afvalscheiding nog altijd veel vragen oproept. “Binnen het domein gft staat op één frituurvet, goed voor twintigduizend vragen. Maar ook het scheiden van theezakjes, koffiecups, kattenbakkorrels en composteerbare verpakkingen roept vragen op. Deze vragen kunnen we, dankzij de wel/niet-lijst, nu eenduidig beantwoorden.”

Helder communiceren

Milieu Centraal ontvangt ook vragen in haar mailbox. Mag keukenpapier bijvoorbeeld bij het gft? Giftige planten? En de composteerbare vuilniszak? “Mensen willen het graag goed doen. Ze voelen zich betrokken bij het thema”, stelt Joustra vast. Een heldere eenduidige boodschap vindt ze van essentieel belang. “Over afval doen veel fabels de ronde. Dat scheiden geen zin heeft bijvoorbeeld en al het afval toch op één hoop terechtkomt. Om fabels te bestrijden, moeten we zélf helder communiceren. Hoe uniformer de boodschap, hoe minder verwarring bij consumenten.”

Verwarring leidt tot verontreiniging

Toch kan de communicatie eenduidiger. Een surftocht langs enkele gemeentesites leert dat de wel/niet-lijst lang niet overal te vinden is. Sommige gemeenten gebruiken nog altijd andere termen, af en toe staan producten aan de verkeerde kant. Middelkamp van de NVRD erkent dat een aantal gemeenten verkeerde lijsten hanteert. “Dit kan komen door het lopende gft-contract met een verwerker, waarin andere afspraken zijn gemaakt.” Hij treft ook gemeenten die de site nog moeten aanpassen. “Dan blijkt dat burgers vanuit de afvalverwerker een andere boodschap krijgen te horen dan van de gemeente. Dergelijke tegenstrijdige signalen moeten we zien te voorkomen.” Een verplichting is de lijst niet voor gemeenten. “Gemeenten zijn autonoom en mogen zelf hun afvalbeleid bepalen. Wel willen we gemeenten vriendelijk doch dringend verzoeken de juiste wel/niet-lijst voor gft-afval te gebruiken.”

Gft-kwaliteit neemt af

Schoon gft leidt tot zuivere compost. Een verbetering van de gft-kwaliteit constateert Tim Brethouwer, senior marktanalist van Attero en technisch adviseur van de Vereniging Afvalbedrijven, nog niet door de wel/niet-lijst. “De verontreiniging zit op 4,3 procent. We zien al een tijdje een stijgende tendens. Rond de eeuwwisseling zat de verontreiniging nog op 0,9 procent, tien jaar geleden op 2,3 procent.” Sinds 2018 voert de afvalsector jaarlijks een tachtigtal sorteeranalyses uit. Stoorstoffen in de aangeleverde gft-stroom: kunststoffen, bouwhout, glas, metalen, luiers, textiel. Een vijfde van de verontreiniging bestaat zelfs uit zakken restafval.

Tim Brethouwer (Attero):

‘Voor schonere compost moet de gft-kwaliteit omhoog.’

Hoge kwaliteitseisen compost

Van kunststof en glas hebben composteerders het meeste last laat Brethouwer weten. “Je hebt maar een paar flessen nodig die versplinteren, en overal in de compost zit glas.” Terwijl de kwaliteit afneemt, wordt de grootste compostafnemer, de akkerbouw, alsmaar kritischer. “Boeren willen geen plastic en glas in hun compost. In Nederland moet onze compost aan de strengste kwaliteitseisen voldoen van heel Europa.”

Gft-kwaliteit moet beter

Composteerders zijn voor de compostkwaliteit afhankelijk van de gft-input. “Voor schonere compost moet de gft-kwaliteit omhoog. Contractueel mag gft vijf procent verontreiniging bevatten, naar mijn mening een veel te hoog percentage. Twintig procent van het bij composteerders aangeleverde gft-afval zit boven de vijf procent. Toch accepteren veel composteerders het, mede omdat elke vracht analyseren kostbaar en tijdrovend is.” Verwarring doet de gft-kwaliteit geen goed. Confusion causes pollution, zegt Brethouwer. Hij roept álle gemeenten op om de wel/niet-lijst te hanteren en over de lijst te communiceren. “Voorkom verwarring. Laten we snel alle afvalwijzers, websites, folders en brochures harmoniseren.”

Aanbestedingen verwijzen naar lijst

Over de recente gemeentelijke gft-aanbestedingen is Brethouwer positief. Hij komt daarin steeds vaker de wel/niet-lijst tegen. “De aanbestedingen verwijzen naar bijlage 12 van het Landelijk afvalbeheerplan (LAP3). Met de tweede wijziging van de LAP3, die in maart 2021 in werking trad, is in de bijlage onze nieuwe wel/niet-lijst opgenomen.”

Daan Middelkamp (NVRD):

‘We blijven communiceren tot iedereen op de hoogte is van de wel/niet-lijst en de lijst ook daadwerkelijk gebruikt.’

Blijvend onder de aandacht

De NVRD, Rijkswaterstaat, Milieu Centraal en de Vereniging Afvalbedrijven vinden het belangrijk om de wel/niet-lijst blijvend onder de aandacht te brengen. Dat gebeurt via webinars, leernetwerken, gft-congres, artikelen en nieuwsbrieven. Ook het handboek Regie op Kwaliteit gft-afval benadrukt het belang van een uniforme en eenduidige communicatie en reikt de wel/niet-lijst aan als instrument. Middelkamp: “Adviesbureaus, aanbestedende partijen, gemeenten: we blijven communiceren tot iedereen op de hoogte is van de wel/niet-lijst en de lijst ook daadwerkelijk gebruikt.”