Pleidooi voor grensoverschrijdende CO₂-reductie

Europese afvalsector biedt ontzagwekkend klimaatpotentieel

De Europese afvalsector draagt substantieel bij aan de Europese klimaatdoelen. Maar liefst 150 miljoen ton CO₂-equivalent kan de sector in 2035 besparen, becijferden recent twee gerenommeerde onderzoeksbureaus. Dit potentieel verzilveren vereist de volledige implementatie van de bestaande EU-wetgeving. Met een ambitieuzer pakket kan Europa de CO₂-besparing zelfs bijna verdubbelen. De afvalsector staat klaar om deze klimaatuitdaging aan te gaan. Samen met Europese overheden, (afval)bedrijven, producenten en alle Europeanen.

De Europese afvalbranche is nagenoeg klimaatneutraal. Maakt Europa haar afvaldoelstellingen in 2035 waar, dan staat de CO₂-uitstoot ver in de min. Het CO₂-reductiepotentieel van de sector is immens. “De jaarlijkse CO₂-uitstoot kan in 2035 zijn gedaald met 150 miljoen ton”, stelt onderzoeker Bärbel Birnstengel van onderzoeksbureau Prognos vast. Samen met CE Delft berekende ze - in opdracht van vier Europese verenigingen voor afvalbeheer (zie kader) - de potentiële CO₂-besparing van de Europese afvalsector.

Voor de studie is het besparingspotentieel van tien afvalstromen in 27 Europese landen en het Verenigd Koninkrijk onderzocht

CO₂-besparingspotentieel van tien afvalstromen

Voor het onderzoek naar het klimaatpotentieel van de Europese afvalsector zijn tien afvalstromen onderzocht: papier, glas, kunststof, ferrometalen, aluminium, hout, textiel, banden, bio-organisch afval en restafval/brandstof uit afval. Samen zijn ze goed voor bijna een vijfde van de totale afvalstroom. Prognos en CE Delft voerden het onderzoek uit in opdracht van de European Waste Management Association (FEAD), de Confederation of European Waste-to-Energy Plants (CEWEP), de RDF Industry Group en de Vereniging Afvalbedrijven. Voor 27 landen van de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk zijn twee scenario’s onderzocht: de implementatie van de huidige Europese afval- en recyclingdoelen en een pakket met meer ambitieuze doelen. Als basisjaar is 2018 genomen. Bij het eerste scenario is meegenomen dat het recycledoel van 65 procent in 2035 tevens geldt voor bedrijfsafval.

Volledige implementatie

Een CO₂-afname van 150 miljoen ton bereikt Europa niet vanzelf. “Het scenario gaat uit van de volledige implementatie van de huidige Europese wetgeving”, zegt Birnstengel. Ze doelt onder meer op de Europese afvaldoelen van 65 procent recycling voor huishoudelijk afval, het stortdoel van maximaal 10 procent en 70 procent recycling van het verpakkingsmateriaal. Met deze doelen draagt de Europese afvalsector substantieel bij aan de Europese klimaatdoelen. Ter vergelijking: de besparing komt overeen met bijna de helft van de totale CO₂-uitstoot van Spanje in 2019.

Verdubbeling CO₂-reductie

Voor het tweede scenario zet Europa een volgende ambitieuze stap. Het scenario gaat – naast de maatregelen van het eerste scenario –uit van hogere recyclingdoelstellingen en het vermijden van recyclebaar en brandbaar afval op stortplaatsen. “In 2035 leveren deze maatregelen een CO₂-besparing op van 296 miljoen ton, vergeleken met 2018. Dus bijna een verdubbeling ten opzichte van het eerste scenario”, aldus de onderzoekster. Maar, zo benadrukt ze: “Afval zit aan het einde van de keten. Om deze resultaten te behalen, moeten we onder meer samenwerken met alle stakeholders, ook ontwerpers en producenten in het begin van de keten.”

Bärbel Birnstengel (Prognos):

‘De jaarlijkse CO₂-uitstoot van de Europese afvalsector kan in 2035 zijn gedaald met 150 miljoen ton.’

Forse inspanning recycling

Voor de lidstaten betekenen de afvaldoelen van de twee scenario’s een forse inspanning. Het realiseren van de doelen vraagt om een uitbreiding van de Europese recyclingcapaciteit. FEAD-voorzitter Peter Kurth stelt daarover: “De hele afvalketen staat klaar om meer inspanningen en investeringen te doen om het CO₂-besparingspotentieel te realiseren.” Hij legt een directe link tussen het Europese afval- en klimaatbeleid. “De Europese Unie streeft ernaar klimaatneutraal te zijn tegen 2050. De Europese afvalsector speelt een centrale rol in deze klimaatambitie van de Europese Unie en levert een bijdrage aan het halen van het Klimaatakkoord van Parijs.” Om het CO₂-reductiepotentieel te benutten, moeten Europa en de lidstaten volgens hem talloze nieuwe maatregelen invoeren, zoals een verplicht percentage gerecyclede grondstoffen bij de productie, efficiënte regels voor Europees afvaltransport en overheidssteun voor gescheiden inzameling.

Peter Kurth (FEAD):

‘De Europese afvalsector speelt een centrale rol in de klimaatambities van de Europese Unie.’

De huidige Europese afvalwetgeving met succes toepassen, levert een CO₂-besparing op van 150 miljoen ton. Met een ambitieuzer pakket kan Europa de CO₂-besparing zelfs bijna verdubbelen.

Nederland aan de slag

Andreas Krawczik is managing director van REMONDIS Nederland. Als bestuurslid Europese Zaken bij de Vereniging Afvalbedrijven vertegenwoordigt hij de Nederlandse afvalsector bij de Europese koepelorganisatie FEAD. Krawczik is enthousiast over de resultaten. “Het potentieel om CO₂-emissies te vermijden, is indrukwekkend. Zien alle lidstaten een efficiënter afvalbeheer als een gezamenlijke opdracht, dan gaat de sector als geheel enorme stappen maken in de CO₂-reductie.” Ook Nederland moet stevig aan de slag. Ons land recyclet ongeveer de helft van haar huishoudelijk afval, terwijl de Europese de lat op 65 procent ligt. “De Nederlandse afvalsector staat voor de opgave om een miljoen ton afval extra om te buigen naar de recycling. We hebben alles in huis om deze stroom in te zamelen, te sorteren en te recyclen.”

Grensoverschrijdende CO₂-reductie

In navolging van de onderzoekers benadrukt Krawczik het belang van een grensoverschrijdende CO₂-reductie. “We moeten het reduceren van CO₂ Europabreed benaderen. Door het benutten en delen van afvalenergiecentrales in Europa kunnen we recyclebaar en brandbaar afval elders van de stortplaats weghouden. Landen importeren dan buitenlands afval dat bestemd is voor de stortplaats, waarna ze het sorteren, deels recyclen en verbranden met energieopwekking. Met dergelijke Europese samenwerking wordt bijgedragen aan het reduceren van de totale Europese CO₂-uitstoot.” De CO₂-uitstoot van het afvaltransport speelt daarbij geen doorslaggevende rol. De onderzoekers keken hoeveel CO₂ vrijkomt bij het transport van afval door een middelgrote vrachtwagen. De studie laat zien dat zelfs bij een afstand 9.000 kilometer verbranden met energieopwekking nog altijd minder uitstoot oplevert dan storten.

Andreas Krawczik (REMONDIS Nederland, bestuurslid Vereniging Afvalbedrijven):

‘We moeten de CO₂-besparing Europabreed benaderen.’

Meer recycling en energieopwekking

Krawczik pleit voor meer Europese samenwerking. “We hebben elkaar nodig. Overheden en bedrijven moeten de handen ineenslaan om de potentiële CO₂-reductie te verzilveren. Het Europese beleid moet zich richten op integraal afvalbeheer om meer recycling en energieopwekking van afval mogelijk te maken”, stelt hij. Samenwerken kan door afval op de meest efficiënte wijze te verwerken, en door kennis en afvalverwerking te delen.

Stortreductie stedelijk afval grootste CO₂-reductie

Het storten van stedelijk afval is nog altijd populair in vooral oostelijke en zuidelijke delen van Europa. In 2018 werd nog bijna een kwart van al het in de Europese Unie geproduceerde stedelijk afval gestort. De studie wijst uit dat vooral het terugdringen van het storten van papier en organische reststromen de grootste emissiewinst oplevert. Bärbel Birnstengel (Prognos): “Door in het onderzoek niet alleen 20 jaar maar ook 100 jaar vooruit te kijken, wordt de enorme invloed van methaanuitstoot door deze stromen zichtbaar.” Het is dan ook van groot belang dat het storten van recyclebaar en brandbaar afval in Europa afneemt.

Effectieve Europese samenwerking

Krwaczik roept de Nederlandse overheid op om ‘grensoverschrijdende CO₂-reductie’ te stimuleren. Zo zou overheid de importheffing op brandbaar afval moeten afschaffen. “Hiermee wordt het voor landen als het Verenigd Koninkrijk en Italië interessanter om te kiezen voor verbranding van restafvalstoffen in het buitenland in plaats van storten in eigen land. Ook zou de behaalde CO₂-reductie moeten worden meegerekend bij de Nederlandse emissieregistratie, en de CO₂-uitstoot bij het land van herkomst. Zonder deze aanpak is een effectieve Europese samenwerking niet mogelijk. Hier zullen we ons als sector Europabreed sterk voor maken.”

Koppeling met Herstelfonds

Krawczik bepleit ook een koppeling met het Europese Herstelfonds ter ondersteuning van een snellere implementatie van de Europese afvalregels. “Veel landen zullen fors moeten investeren om alleen al de huidige Europese afvalwetgeving na te leven en in te voeren. Met de implementatie is werkgelegenheid, veel CO₂-besparing en grondstoffenwinning gemoeid. Allemaal zaken die zeer grote relevantie hebben voor Europa.”