Artikel - 3 juni 2020

Met elkaar door de coronacrisis

Werken in een 1,5 meter-samenleving

De coronacrisis heeft grote impact op de afvalbranche. Als vitale sector blijft de afvalketen, met de nodige hygiënemaatregelen, draaien. Achter de schermen werkt de sector eensgezind aan oplossingen. Een protocol beschrijft de nieuwe manier van werken in de 1,5 metersamenleving.

Vanaf het moment dat het coronavirus in Nederland om zich heen greep, stond de afvalsector op scherp. Als ‘vitale sector’ mag de afvalketen niet stagneren. Deze crisis vereist optimale samenwerking, realiseerde Albert van Veldhuizen, manager SHEQ (Safety, Health, Environment, Quality) bij Coolrec BV, part of Renewi, zich al snel. Als voorzitter nam hij het initiatief om de Commissie Arbo en Veiligheid van de Vereniging Afvalbedrijven bijeen te roepen voor een coronacall. Uiteraard op afstand, met videobellen. “Sindsdien spreken we elkaar wekelijks. Zo’n twintig mensen, met name veiligheidskundigen, bellen in.”

Albert van Veldhuizen (Coolrec BV - Part of Renewi):

‘We spreken elkaar wekelijks tijdens de coronacall.’

Meerdere scenario’s

Door als spil in de coronacrisis te fungeren, heeft de commissie volgens Van Veldhuizen zijn waarde bewezen. “Samenwerken voorkomt dubbel werk. Je bundelt de kennis en de krachten en de afvalsector treedt gezamenlijk en eensgezind naar buiten.” Meerdere scenario’s werkte de commissie uit, waarvan de ergste – een hoog ziekteverzuim en stagnatie van de inzameling en verwerking – gelukkig geen waarheid werd. “Het aantal besmettingen is in heel Renewi op één hand te tellen. Niemand is tijdens het werk besmet geraakt”, aldus Van Veldhuizen.

Hygiëneregels in acht nemen

Als vitale sector mag de afvalsector niet stilvallen. Dat is de branche gelukt. De coronacrisis vereist wel een aangepaste manier van werken. Adriaan Lefeber, beleidsadviseur KAM bij HVC: “Thuiswerken is in onze sector niet altijd mogelijk. Een aantal medewerkers moet op het werk zijn om onderhoud uit te voeren en de installaties te bedienen.” Net als iedere Nederlander volgt de afvalbranche de basisregels van de rijksoverheid. “De hygiëneregels worden goed in acht genomen. Denk aan afstand houden en vaak goed de handen wassen met water en zeep. In het begin was dat wennen. De regels hebben de nodige consequenties. In onze controlekamer mag bijvoorbeeld niet iedereen naar binnen. Alleen operators, zodat ze beschermd worden om het vitale verbrandingsproces gaande te houden.” Net als bij Renewi valt bij HVC het ziekteverzuim mee.

Adriaan Lefeber (HVC):

‘Alleen operators mogen de controlekamer in, zodat ze beschermd worden om het vitale verbrandingsproces gaande te houden.’

Protocol afvalsector

Afstand houden blijkt in de praktijk niet altijd simpel na te leven. Treffend voorbeeld vormen de cabines van inzamelvoertuigen. Van Veldhuizen: “Tijdens de coronacalls komen dergelijke specifieke situaties ter sprake. We hebben met elkaar afgesproken om niet drie, maar twee personen in de cabine toe te laten. De derde persoon komt met eigen vervoer naar een woonkern en rijdt daar op de treeplank mee of hij loopt naast het voertuig.” De commissie legde recent deze en andere afspraken vast in het protocol ‘We werken veilig of niet’. “Het document beschrijft de kaders en randvoorwaarden zodat afvalmedewerkers hun werk veilig en gezond in de 1,5 meter-samenleving uit kunnen uitvoeren. Per activiteit, zoals inzamelen en rioleringsbeheer, bevat het protocol specifieke regels”, legt Van Veldhuizen uit. Het protocol is nadrukkelijk een gezamenlijk product. “Werkgeversvereniging WENB, vakbonden CNV Connectief, FNV Publiek Belang en Vakvereniging Het Zwarte Corps (HZC) en collega-brancheorganisaties BRBS Recycling, BVOR en NVRD haken aan en doen mee. De rijksoverheid heeft het protocol getoetst.”

Het protocol is een gezamenlijk product van werkgeversorganisatie WENB, werknemersorganisaties CNV en FNV, vakvereniging Het Zwarte Corps en brancheorganisaties BRBS Recycling, BVOR, NVRD en Vereniging Afvalbedrijven

Tekort aan mondkapjes

Samen optrekken in de aanpak bleek op vele fronten zinvol. Zo kunnen afvalbedrijven bij de Vereniging Afvalbedrijven een ‘verklaring vitale sector’ krijgen. Lefeber: “Werknemers gebruiken de verklaring om te bewijzen dat hun bedrijf hoort bij de vitale beroepen. De verklaring is inzetbaar bij grensovergangen, een eventuele totale lockdown en voor medewerkers die kinderopvang willen of hun kinderen op school willen houden.” Ook bij lokale wegafsluitingen blijkt de verklaring nodig.
Bij het dreigende tekort aan mondkapjes trok de sector ook samen op. “Alle mondkapjes werden vanwege schaarste gereserveerd voor de zorg. Maar onze mensen hebben ze nodig, als adembescherming tegen stof. We hebben het ministerie overtuigd dat afvalbedrijven, indien nodig, beroep kunnen doen op een noodvoorraad van de overheid. Een aantal bedrijven heeft hiervan gebruik gemaakt”, zegt Lefeber.

Meer medisch afval

Eén afvalstroom steeg pijlsnel: het medisch afval. Als verwerker van ziekenhuisafval zag Ron Roffel, operationeel directeur bij Zavin, met de grote stroom medisch afval ook de werkdruk toenemen. “De coronacrisis vergt veel van onze mensen”, stelt hij vast. De verwerker werd al snel geconfronteerd met een tekort aan inzamelvaten. “Ziekenhuisafval, waaronder corona-besmet afval, komt bij ons in vaten binnen. De leverancier schroefde de productie van vaten flink op. Zij draaiden maximaal, zaten zelfs op 135 procent van hun normale capaciteit.” Toch raakten de vaten op. Een nijpend en urgent probleem, erkent Roffel. “Gelukkig zag iedereen dat in. Als sector hebben we, samen met de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), een alternatief ontwikkeld, waarmee de ILT akkoord ging. Het ‘droge’ corona-afval, waaronder de mondkapjes, handschoenen en beschermende kleding van zorgpersoneel, mag tijdelijk in plastic zakken. De zakken zijn minimaal 75 micrometer dik. ‘Nat’ medisch afval van patiënten blijft in vaten verpakt.” 

Ketensamenwerking

Roffel roemt de samenwerking die volgde. “Onze installatie is niet geschikt om de zakken te verwerken. Eerst gaan de zakken 72 uur in quarantaine. Onze buren, HVC, bood daarvoor ruimte aan. Daarna gaan ze op transport naar de afvalenergiecentrale van AVR. Eén van onze medewerkers rijdt mee, om bij AVR de container te openen. Bij AVR gaat het materiaal direct de oven in. ILT, RIVM, AVR, HVC, DCMR Milieudienst Rijnmond, Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid: iedereen schakelde snel. Echt ketensamenwerking.” Inmiddels ziet Roffel met de afname van bezette IC-bedden en ziekenhuisopnames de stroom medisch afval weer slinken. “Toch zijn we nog niet zover dat we met de plastic zakken kunnen stoppen.”

Ron Roffel (Zavin):

‘ILT, RIVM, AVR, HVC, DCMR Milieudienst Rijnmond, Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid: iedereen schakelde snel. Echt ketensamenwerking.’

Afwijken van minimumstandaard

Onderwijl zijn afvalstromen verschoven door de coronacrisis. Bedrijfsafval uit de horeca, bedrijfskantines en scholen kwam tot stilstand, terwijl de stromen uit huishoudens, tuinen en milieustraten in omvang toenamen. Afvalenergiecentrales kregen noodgedwongen de vraag om PMD (plastic verpakkingen, metalen verpakkingen en drankpakken) en textiel te verwerken. Lefeber: “De PMD- en textielketen stagneerde, omdat de auto-industrie – die een deel van de grondstoffen inzet als isolatiemateriaal – stilviel. Het afval hoopte daardoor op, met een verhoogd risico op brandgevaar.” De Vereniging Afvalbedrijven heeft dit signaal opgepakt en samen met de rijksoverheid gezocht naar een oplossing. De oplossing bleek te liggen in het Landelijk afvalbeheerplan (LAP). “Het LAP biedt de mogelijkheid om bij calamiteiten af te wijken van de minimumstandaard. Daarvoor hebben we als sector bij het bevoegd gezag toestemming gevraagd en gekregen.”

Coronavirus in afvalwater

Ook rioolreinigingsbedrijven schuiven wekelijks aan in de coronacall. De branche was groot in het nieuws. ‘Nieuwe coronavirus aangetroffen in rioolwater’, kopte het RIVM op 25 maart 2020. De media namen het bericht over. Kelmar van Meurs, KAM-coördinator bij vandervalk+degroot, baalde van de kop. “Bezorgde gemeenten, klanten, medewerkers en burgers hingen bij ons aan de lijn. Een aantal opdrachtgevers had de intentie om het onderhoud uit te stellen.” Door uitgebreid vooronderzoek wist Van Meurs al hoe de vork in de steel zat. Begin maart las hij relevante onderzoeken. “In rioolwater is alleen het genetisch materiaal aangetoond, geen ‘complete’ virussen. Rioolafvalwater is geen bewezen transmissieroute voor het virus.”

Kelmar van Meurs (vandervalk+degroot):

‘Via de Vereniging Afvalbedrijven en Stichting RIONED konden we een breder netwerk bereiken.’

Breder netwerk

De rioolbranche is al kien op besmettingen, benadrukt Van Meurs. “Riolen zijn altijd een bron geweest van schimmels, bacteriën en virussen. Daar voegen we nu het coronavirus aan toe. De rioleringssector werkt al volgens hygiënische maatregelen en gebruikt persoonlijke beschermingsmiddelen. Schoon en veilig werken is vanzelfsprekend. Houden werknemers zich aan de bestaande voorschriften, dan is er op basis van de huidige kennis geen verhoogd besmettingsrisico.” Om de berichtgeving in de media te ontzenuwen, wilde Van Meurs deze boodschap breed uitdragen. “Ik wil transparant communiceren. Via de Vereniging Afvalbedrijven en Stichting RIONED, de koepelorganisatie voor stedelijk waterbeheer, konden we een breder netwerk bereiken.”