Artikel - 14 oktober 2020

Gezond en bedrijvig door de coronacrisis

Online Afvalconferentie 2020 over vitale afvalsector

Een primeur, vanwege coronaregels: op woensdag 7 oktober 2020 vond de Afvalconferentie voor het eerst online plaats. Op veilige afstand luisteren en chatten 140 afvalprofessionals mee. Corona wijst de sector op het belang van gezond en veilig werken. Ook benadrukt de crisis de noodzaak van stabiele afzetmarkten voor secundaire grondstoffen.

De coronacrisis maakt zichtbaar hoe vitaal de afvalbranche is. ‘Vitale afvalsector’, het thema van de Afvalconferentie 2020, is volgens talkshowhost Mark Beumer voor tweeërlei uitleg vatbaar. “Enerzijds staat het voor de vitale rol van afvalbedrijven in de coronacrisis, anderzijds voor de noodzaak om vitaal door de crisis te komen.”
De Afvalconferentie is bijzonder dit jaar: geen bijeenkomst waar de afvalwereld elkaar fysiek ontmoet – de wandelgangen, de borrel en het diner zijn voor velen favoriet – maar een online variant. De 140 deelnemers zitten thuis of op het werk achter een beeldscherm. Beumer nodigt uit om te chatten. “Als alternatief voor de wandelgangen”, zegt hij. “Hopelijk treffen we elkaar de volgende keer weer in levende lijve”, chat één van hen na afloop.

(foto's: Robert Goddyn)

het land Veilig en schoon houden

De stream komt vanuit de beste circulaire werklocatie van Nederland, de Kleefse Waard in Arnhem. Het programma: twee tafelgesprekken, elk ingeleid met een gesproken column. Boris van der Ham, voorzitter van de Vereniging Afvalbedrijven, benadrukt in zijn column dat in coronatijd de afvalbranche haar meerwaarde laat zien. “Toen Nederland op slot ging, ging onze sector door met het land veilig en schoon houden. Het doorzettingsvermogen van al die werknemers is een compliment waard”, zegt hij.
Het thema samenwerken komt tijdens de Afvalconferentie volop aan bod. Tijdens een crisissituatie is samenwerken, onderling en met andere partijen, volgens Van der Ham cruciaal. “Met werkgevers en -nemers hebben we protocollen opgesteld, die goed hebben gefunctioneerd. Met de Inspectie Leefomgeving en Transport hebben we het medisch afval in goede banen geleid. When the shit hits the van, zoals afgelopen voorjaar, blijken brancheorganisaties goud waard. Ze vormen de ruggengraat van de samenleving.”

Boris van der Ham (Vereniging Afvalbedrijven):

‘Tijdens een crisissituatie is samenwerken, onderling en met andere partijen, cruciaal.’

met elkaar Gezonde en veilige omstandigheden creëren

De afvalsector blijft tot nu toe grote besmettingshaarden bespaard. “Ik constateer, ook in ons bedrijf, dat de sector weinig besmettingen heeft. Daar doen we ook veel aan”, vertelt Wouter Koenderman, directeur van afvalinzamelaar ACV, in het tafelgesprek over veilig werken. Toch wil hij niet te vroeg juichen. Fingers crossed, zegt hij, “want corona is nog niet voorbij.”
De coronacrisis maakt duidelijk dat veiligheid niet vanzelfsprekend is. Arjella van Scheppingen, zelfstandig onderzoeker, benoemt het belang van goede arbeidsomstandigheden. “Weet je als bedrijf met elkaar veilige en gezonde omstandigheden te creëren, en daarvoor is iedereen aan zet, dan zijn mensen in staat om beter en prettiger te functioneren. Mensen zijn dan langer inzetbaar voor de branche.”

Wouter Koenderman (ACV):

‘Ik constateer dat de sector weinig besmettingen heeft.’

Kennis op de werkvloer onvoldoende benut

Van Scheppingen wil voorop stellen dat de afvalsector op dit terrein goed presteert. “Een compliment aan alle mensen die in de branche werken”, zegt ze. Toch kan het beter. “In de branche is op de werkvloer veel kennis aanwezig die onvoldoende wordt benut.”
Goede arbeidsomstandigheden betalen zich terug, stelt Ehsan Kermani vast. Hij is oud-arbeidsinspecteur van de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid. “Minder ongevallen betekent minder ziekteverzuim en lagere kosten.” Hij benadrukt het belang van een positieve benadering. “Spreek elkaar op een positieve manier aan. Creëer een veiligheidscultuur. Iedereen moet zich verantwoordelijk voelen, zodat mensen veilig en gezond naar huis gaan.”

Arjella van Scheppingen (zelfstandig onderzoeker):

‘In een veilige en gezonde omgeving functioneren mensen beter en prettiger.’

meer aandacht voor Chronische beroepsziekten

Koenderman wil meer aandacht voor chronische beroepsziekten. Hij haalt de werknemer aan die dagelijks een slang verwisselt, waarbij een klein beetje stof vrijkomt. “Ademt hij dat veertig jaar lang even in, dan krijgt hij in totaal veel binnen.” Asbest, stof, lasdampen en dieseldampen zijn volgens hem in de afvalsector mogelijke veroorzakers van chronische beroepsziekten. Veilig werken vaagt continue aandacht, stelt hij. “We mogen nooit verslappen en wegkijken. Zie ik iets op de werkvloer, dan stop ik altijd en ga ik het gesprek aan.” Kermani valt hem bij in het belang van aandacht vasthouden: “Herhalen, herhalen, herhalen”, benadrukt hij.

Ehsan Kermani (oud-arbeidsinspecteur):

‘Minder ongevallen betekent minder ziekteverzuim en lagere kosten.’

meer geoliede Afzetmarkten afdwingen

Het tweede tafelgesprek gaat in op het sluiten van ketens. Groot obstakel in de circulaire keten, aldus Hagar Ligtvoet: de haperende afzetmarkt. Ze is afdelingshoofd grondstoffen en recycling van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. “We zagen in de coronacrisis dat de markt voor secundaire materialen, zoals plastics, een klap kreeg. De afzetmarkt is nog niet stevig en stabiel genoeg.” Verplichtingen, zoals een percentage recyclaat in producten, zijn volgens haar nodig om een meer geoliede afzetmarkt af te dwingen. “Die markt moet er nu wel komen”, aldus Ligtvoet.

Hagar Ligtvoet (ministerie van Infrastructuur en Waterstaat):

‘De afzetmarkt is nog niet stevig en stabiel genoeg. Die markt moet er wel komen.’

circulaire economie In samenspraak voor elkaar krijgen

Toch staat Ligtvoet zeker niet uitsluitend dwang voor. “We zien onszelf als partner”, zegt ze over de rijksoverheid. “Naast wetgeving willen we de circulaire economie juist in samenspraak voor elkaar krijgen. Met alle spelers, waaronder de afvalsector en de producenten.” Als toonbeeld van samenwerking roemt ze het Plastic Pact NL, waar veel spelers – supermarkten, plasticproducenten, recyclers – de koppen bij elkaar steken. “Daar stelt de plasticketen zichzelf de vraag: wat kunnen wij doen bovenop de wetgeving? Als overheid spelen we dan een faciliterende rol, niet een dwingende.” Het Plastic Pact heeft inmiddels in Europa navolging gekregen.

Focus verschuift naar voorzijde keten

Een blauwdruk ontbreekt, stelt Ligtvoet. “We vinden de circulaire economie uit terwijl we eraan werken.” In Brussel, waar ze de afgelopen vier jaar werkte, zag ze de focus verschuiven. “In Europa is de circulaire economie centraal op de agenda komen te staan. Vroeger lag de focus van de Europese Commissie op de achterzijde van de keten, nu op de voorzijde. Neem design for recycling: ik denk dat er Europese eisen gaan komen aan het ontwerp van producten. Ik verwacht ook minimale producteisen om de Europese markt op te mogen.”

Martine Brandsma (Nationaal Testcentrum Circulaire Plastics):

‘Partijen in de keten moeten elkaars taal leren spreken.’

Materiaal voor recycling moet zuiver en schoon zijn

Over de voorzijde van de keten zegt Martine Brandsma, directeur van het Nationaal Testcentrum Circulaire Plastics (NTCP): “In verpakkingen worden driehonderd soorten plastics toegepast. Weten we dat aantal, met behoud van functionele eigenschappen, sterk te verminderen, dan maakt dat het sorteren en opwerken een stuk gemakkelijker.” Brandsma benadrukt dat het materiaal dat de recyclingfabriek ingaat, zo zuiver en schoon mogelijk moet zijn. Dat vraag en aanbod vaak onvoldoende op elkaar aansluiten, wijt ze mede aan een taalprobleem. “Partijen in de keten moeten elkaars taal leren spreken. Zodat sorteerders en recyclers uiteindelijk de exacte specificaties aanleveren die producenten nodig hebben.”

(foto's: Robert Goddyn)

Samenwerken in de keten opzoeken

Bij IKEA liggen op de schappen al diverse producten van gerecycled plastic. IKEA wil in 2030 100 procent circulair zijn. Een ambitieus, maar haalbaar doel, stelt Lukas Visser, van Ingka Investments, de investeringstak van IKEA. “Tien jaar geleden lanceerden we onze ambitie om evenveel duurzame energie te produceren als we gebruiken. Dit jaar hebben we dat doel bereikt.” Als producent zoekt Visser de samenwerking met ketenpartijen op. “De circulaire economie kan alleen als we allemaal meedoen. Met onze toeleveranciers ontwikkelen we nieuwe producten en processen. Daarvoor is het van belang dat we met een open blik met andere ketenpartijen om tafel gaan zitten.”

Lukas Visser (IKEA):

‘De circulaire economie kan alleen als we allemaal meedoen.’

Scheiden moet gemeengoed worden

Ook Henry Meijdam, voorzitter van de NVRD, gaat in zijn column in op ketensamenwerking. “We willen en gaan ketens sluiten. Dat vraagt om een intensieve samenwerking. Hoewel iedereen de goede kant oploopt, vinden we het vaak moeilijk om elkaar de hand te reiken en te zorgen dat ketens daadwerkelijk sluiten.” Beter scheiden is volgens hem van belang. “Niet alleen in huiselijke kring, maar ook binnen bedrijven en kantoren. Scheiden moet gemeengoed worden.”

Henry Meijdam (NVRD):

‘Scheiden moet gemeengoed worden. In huiselijke kring, én binnen bedrijven en kantoren.’

Hardere eisen stellen aan voor- en achterkant keten

Tijdens het slotgesprek met Henry Meijdam en Boris van der Ham blikt Van der Ham terug op deze online editie van de Afvalconferentie. “Als het gaat om ketens word ik radicaal. Ik geloof in stimuleren, maar er moet ook strenge regelgeving komen. Laten we als industrie pleiten voor regels, zowel aan de voor- als de achterkant van de keten. Zoals verplichtingen om secundair grondstoffen af te nemen. Ik hoop dat een volgend kabinet ambitieuzer zal zijn om hardere eisen te stellen.”