Europa maakt de afvalwereld een stukje kleiner

Nieuwe EVOA bedreigt papier-, karton- en metaalhandel

De nieuwe Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen (EVOA) maakt het transport van afvalstoffen binnen Europa makkelijker, maar gooit de deur dicht voor export van papier, karton en metalen buiten de Europese Unie. ‘Dit staat haaks op de Europese plannen voor een circulaire economie’, meent EuRIC-zegsman Emmanuel Katrakis.

Met de herziening van de Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen (EVOA of European Waste Shipment Regulation) wil de Europese Unie transportprocedures binnen Europa vereenvoudigen en harmoniseren, illegale transporten tegengaan en export buiten Europa beperken. Daarmee moeten waardevolle grondstoffen voor de Europese Unie behouden blijven. “Met die eerste twee doelen kan niemand het oneens zijn”, zegt Peter Vingerhoeds van Renewi, maar bij het laatste doel gaat het mis. Hij is voorzitter van de EVOA-werkgroep van European Federation of Waste Management and Environmental Services (FEAD). “Een hek om Europa voor waardevolle grondstoffen als papier, karton en metalen zal de businesscase voor recycling en hergebruik ondergraven.”

Een vrije en faire handel in secundaire grondstoffen is dé voorwaarde om de concurrentiepositie van de Europese recyclingindustrie te waarborgen

Vrije en faire handel in secundaire grondstoffen

“Europa saboteert zijn eigen Actieplan Circulaire Economie (CEAP) als we hoogwaardig gerecyclede grondstoffen als probleem zien in plaats van als secundaire grondstof. Belemmerende maatregelen doen de zaak geen goed”, vertelt Emmanuel Katrakis, secretaris-generaal van de Europese recyclingfederatie EuRIC. Een vrije en faire handel in secundaire grondstoffen is volgens hem dé voorwaarde om de concurrentiepositie van de Europese recyclingindustrie te waarborgen. Aangevuld met het stimuleren van het gebruik van deze stoffen in productieprocessen.

Opbrengsten gaan dalen

Het gaat niet eens om grote hoeveelheden, stelt Vingerhoeds vast. Bijna 90 procent van het papier en karton wordt binnen Europa verwerkt en zo’n 80 procent van de metalen. “Maar die kleine percentages vormen nog steeds heel veel scheepsladingen. Het economische principe is eenvoudig: als we die reststromen niet meer mogen exporteren, zal de opbrengst van die materialen dalen, omdat er binnen de Europese Unie niet voldoende capaciteit is. Kwestie van vraag en aanbod.”

Peter Vingerhoeds (Renewi):

‘Een hek om Europa voor waardevolle grondstoffen als papier, karton en metalen zal de businesscase voor recycling en hergebruik ondergraven.’

Vraag kleiner dan aanbod

Door op wereldschaal te mogen handelen, blijft de gewenste circulaire economie betaalbaar. Van oud papier zal, zonder afzet in het Verre Oosten, een behoorlijk overschot ontstaan. “Moeten we dat dan gaan verbranden?” vraagt Vingerhoeds zich af. Voor gerecycled metaal is de vraag binnen de Europese Unie veel kleiner dan het aanbod, omdat er steeds minder staalverwerkende en -producerende industrie is. “Het is logischer en simpeler om het schroot te vervoeren naar de plek waar de vraag groot is; waar hoogoven en afnemers dicht bij elkaar zitten.”

Oneerlijke concurrentie

Door het hoogwaardige afval op één hoop te gooien met problematisch afval als e-waste en vervuilde plasticstromen ontstaat volgens Katrakis oneerlijke concurrentie. “Het is nu al vaak makkelijker en goedkoper om primaire of virgin grondstoffen te transporteren. Daar gelden geen grensoverschrijdende beperkingen voor. Als je de reglementaire lat hoger legt voor gerecyclede materialen gooi je je eigen glazen in.”

Emmanuel Katrakis (EuRIC):

‘Waardevolle materialen zoals schroot en metalen moeten in de geest van het circulaire actieplan als grondstof worden beoordeeld.’

Eisen aan de exporteur

Dat de export van hoogwaardig afval buiten de Europese Unie en de OESO-lidstaten (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) vergezeld gaat van eisen aan de exporteur om aan te tonen dat de beoogde afnemer het materiaal op een milieuverantwoorde wijze verwerkt, vindt Vingerhoeds geen probleem. “Maar er is in de voorgestelde regeling zo’n ingewikkeld auditsysteem opgetuigd voor de overheden van niet-OESO landen dat het eigenlijk gelijk staat aan een exportverbod.” Dit kunnen het Europees Parlement en de Raad rechtzetten via een amendementsvoorstel.

Onnodig complex voorstel

Ook de eisen aan afval dat op de groene lijst staat worden met de herziening verscherpt, waarmee de administratieve last toeneemt. Vingerhoeds ziet het voordeel van het nadeel: “De EVOA is net als andere milieuwetgeving zeer bureaucratisch. Dat is ergerlijk en tijdrovend, maar door de wet te kennen en uit te voeren, kunnen we ons onderscheiden.” Katrakis is zowel begripvol als kritisch: “Er wordt nog steeds illegaal e-waste en ander problematisch afval gedumpt in landen zonder infrastructuur. Natuurlijk moeten we dat aanpakken. Maar het lijkt dat die emotie tot een onnodig complex voorstel heeft geleid.”

Digitaliseren van papierwinkel

Enige verlichting van de complexiteit is in zicht omdat de Europese Unie de omvangrijke papierwinkel wil digitaliseren. Peter Vingerhoeds van Renewi: “We nemen gelukkig afscheid van de fax en de natte handtekening, maar ik ben voorstander van kleine stapjes. Laten we om te beginnen e-mail als hét communicatiekanaal erkennen en Engels als voertaal instellen. Dat scheelt al heel veel. Voor grootschalige ICT-revoluties is het track record van overheden niet geweldig.” Emmanuel Katrakis van EuRIC ziet een ander voordeel. “Digitalisering zorgt voor traceerbare archivering en maakt het makkelijker om transporten in kaart te brengen, waardoor de illegale route minder aantrekkelijk wordt. Er gebeurt nu nog veel onder de radar. Zo verdwijnt bijna een derde van de afgeschreven auto’s uit beeld. Daar zullen er best een paar van ongebruikt in de garage blijven staan, maar het is bekend dat auto’s die hier niet meer door de APK-keuring komen elders in de wereld weer aan de man worden gebracht.”

Afvaltransport vereenvoudigen

Het voornemen om afvaltransport binnen Europa te vereenvoudigen wordt maar gedeeltelijk waargemaakt, vindt Vingerhoeds: “Binnen Europa wordt het inderdaad makkelijker, maar export voor verbranding (als verwijdering) weer niet. Daarvoor moet je nu eerst aantonen dat er in eigen land geen faciliteiten voor zijn.” Verder zijn er nog veel zaken die multi-interpretabel zijn – of blijven. Wat voor de een afval is, is voor de ander een grondstof. En de afbakening tussen groene-lijst-afval en kennisgevingsplichtig afval geeft veel onzekerheid. “Vooralsnog blijft de situatie bestaan dat als de overheid de inhoud van het transport anders beoordeelt dan de aanvrager, de laatste in het beklaagdebankje komt. De nieuwe regeling belooft dat de EU-commissie met bindende decreten helderheid kan en mag verschaffen over dit soort ‘labelingskwesties’. Daar is dringend behoefte aan maar ik mis concrete toezeggingen.”

EVOA in oktober definitieve vorm

De komende maanden worden de 600 (!) amendementen op de herziening behandeld in het Europees Parlement en in de Europese Raad. In oktober zal de EVOA zijn definitieve vorm hebben. Katrakis is duidelijk over zijn advies aan het parlement: “De EVOA zou zich in lijn met het CEAP vooral moeten richten op de export van problematische, milieubelastende afvalstromen en illegale vrachten. Waardevolle materialen zoals schroot en metalen moeten in de geest van het circulaire actieplan als grondstof worden beoordeeld.”